بيئل تؤعانئنا 150 جئل تولاتئن قازاقتئث تذثعئش زاثگةرئ، قوعام قايراتكةرئ باقئتجان قاراتايةأتئث ةل تاريحئندا الار ورنئ ذلكةن

-سئ. قازاقپارات /ةلجان ةرالئ/ - بيئل تؤعانئنا 150 جئل تولاتئن قازاقتئث تذثعئش زاثگةرئ، قوعام قايراتكةرئ باقئتجان قاراتايةأتئث
None
None

ةل تاريحئندا الار ورنئ ذلكةن. وسئ تاقئرئپتئ زةرتتةگةن عالئم، ح.دوسمذحامةدوأ اتئنداعئ اتئراؤ مةملةكةتتئك ؤنيأةرسيتةتئنئث دوسةنتئ، تاريح عئلئمدارئنئث كانديداتئ اققالي احمةتتئث ايتؤئنشا، الاشتئث ارداقتئ ذلدارئنئث ءبئرئ، قازاقتان شئققان تذثعئش زاثگةر، يمپةراتورلئق سانكت-پةتةربؤرگ ؤنيأةرسيتةتئنئث زاث فاكؤلتةتئن 1890 جئلئ التئن مةدالمةن بئتئرگةن

باقئتجان بيسالئ ذلئ قاراتايةأتئث قوعامدئق-ساياسي قئزمةتئن كورسةتةتئن الماتئ، ورئنبور، ماسكةؤ،ورال، اقتوبة، قئزئلوردا، اتئراؤ قالالارئنداعئ مذراعاتتاردا ءبئراز تاريحي قذجاتتار ساقتالعان.

باقئتجان قاراتايةأتئث اتاسئ - ءوز زامانئندا پاتشالئق رةسةيدئث وتارشئلدئق ساياساتئنا قارسئ ذلت-ازاتتئق كوتةرئلئستئ باسقارعان قاراتاي سذلتان نذرالئ ذلئ.

ب.قاراتايةأ اتالمئش ؤنيأةرسيتةتتئ بئتئرگةننةن كةيئن پاتشانئث ادئلةت مينيسترلئگئنئث بذيرئعئمةن گرؤزيانئث كؤتايسي قالاسئنا تةرگةؤشئ بولئپ بارعان. ءبئر قئزئعئ، ونئمةن بئرگة گؤرةأ ؤةزئ قاراعان ورال وبلئسئنان ون سةگئز قازاق وتباسئ بئرگة بارادئ. سول الئس گرؤزين جةرئندة ءجذرئپ-اق ول تؤعان ةلئنةن قول ذزبةي حات-حابار الئپ، تئنئس تئرشئلئگئنةن حاباردار بولئپ وتئرادئ. 1894 جئلئ ورئس زةرتتةؤشئسئ پ.يؤديننئث «تؤرگايسكية وبلاستنئة أةدوموستي» گازةتئندة جارئق كورگةن ماقالاسئندا باباسئ قاراتاي سذلتاندئ «قاراقشئ» دةپ باعالاؤئنا قارسئ ورنئقتئ جاؤاپ بةرئپ، ورئس زةرتتةؤشئسئنة بةلگئسئز، سونئ مالئمةتتةردئ حابارلاپ، اتا-بابالارئنئث شةجئرةسئن تةرةث بئلةتئندئگئن ايعاقتادئ.

1897 جئلئ ول تؤعان ةلئنة ورالئپ، ادأوكاتتئق قئزمةت اتقاردئ.

زاثگةر ب.قاراتايةأ - 1907 جئلئ اقپاننئث 20-سئندا شاقئرئلعان ІІ مةملةكةتتئك دؤماعا ورال وبلئسئنان دةپؤتات بولئپ سايلانئپ، І جانة ІІ مةملةكةتتئك دؤماعا سايلانعان قازاق دةپؤتاتتارئنئث اراسئنان پاتشا ذكئمةتئنئث قازاق جةرئندة جذرگئزئپ وتئرعان اگرارلئق ساياساتئنئث وتارلئق استارئن اشئق سئنعا الئپ، ءسوز سويلةگةن جالعئز دةپؤتات. ب.قاراتايةأ 1907 جئلئ ІІ دؤمادا سويلةگةن سوزئندة: «قئرعئز-قايساق (قازاق) حالقئنئث اتئنان بذل مئنبةدةن ةشكئم سويلةگةن جوق. ءبئز، قئرعئز-قايساقتار، روسسيادا قاتتئ ؤشئعئپ وتئرعان اگرارلئق ماسةلة شذعئل شةشئم قابئلداؤدئ تالاپ ةتةتئنئن تةرةث تذسئنةمئز. ءبئزدئث شارؤا باؤئرلارئمئزدئث جةرگة مذقتاجدئعئن جاقسئ سةزةمئز، ةگةر باسئ ارتئق باسقا جةرئمئز بولسا، ولارعا ءبئز ريزاشئلئعئمئزبةن ئعئسئپ ورئن بةرؤگة ءازئرمئز، ءبئز وث جاق قاتاردا شارؤالاردئث جةرگة دةگةن مذقتاجئن جويؤ ءذشئن ولاردئث يةلئگئ مةن پايدالانؤئنداعئ جةر كولةمئن كةثةيتؤ قاجةتتئگئ تؤرالئ جاق اشپاي وتئرعان جولداستارئمئزدئث جولئن مذلدة قؤعئمئز كةلمةيدئ. قونئس اؤدارؤ بذگئندة توپئراعئ قذنارلئ ؤةزدةرئندة جايلاعان، ياعني، وتئرئقشئلئققا دةن قويئپ، ةگئن سالؤمةن اينالئسئپ جاتقان قئرعئز-قايساق حالقئن ئعئستئرؤمةن، حالئقتئ وزدةرئ تذرعان ذيلةرئ مةن دةرةأنيالارئنان قؤئپ شئعؤمةن قات-قابات ءجذرئپ جاتئر. مةن مذنئ رةسمي دةرةكتةرمةن دالةلدةي الامئن. وسئ كةزگة دةيئن ءبارئ قئرعئزدار كوشئپ-قونئپ جذرةدئ-مئس دةگةن تذسئنئكپةن كةلةدئ. جوق، مئرزالار، قئرعئزداردئث كوشپةلئلةرئ دة، وتئرئقشئلارئ دا بار. ورئستئث قاراپايئم ةثبةكشئلةرئ مةن زيالئلار قاؤئمئ جةرئمةن قورا-قوپسئسئنان قؤئلئپ جاتقان سورلئ قئرعئز-قايساقتاردئ جابئرلةپ جاتقاندارعا قارسئ شئعئپ، قامقور قول ذشتارئن بةرةدئ دةپ سةنةمئن. مةنئث قولئمدا مذنئ دالةلدةيتئن قئرؤار دةرةكتةر تذر، ءبئراق وكئنئشكة قاراي، ءسوزئمدئ اياقتاي المادئم». مئنة، پاتشا ذكئمةتئ تاراپئنا ايشئقتاي سئن، بةتكة باسا ايتؤ وسئنداي-اق بولار.

سوناؤ 1908 جئلعئ ماؤسئمنئث 15-ئ كذنگئ «تؤرگايسكايا گازةتانئث» №24 سانئندا ماقالا جارئق كوردئ. اتالعان ماقالادا سانكت-پةتةربوردا قازاق تئلئندة گازةت، جؤرنال جانة بروشيؤرالار شئعارؤ ءذشئن قوعام ذيئمداستئرئلعانئ جازئلادئ. بذل قوعامدئ قذرؤدئ قولعا العان بةلگئلئ بايلار ي.جامانشالوأ پةن رامةأتةر بولدئ. يمپةريا استاناسئنان شئعارئلاتئن بولاشاق «الاش» گازةتئنئث رةداكتورلئعئنا ب.ب.قاراتايةأ شاقئرئلادئ.

قازاق زيالئلارئ «الاش» اتاؤئنئث ءتذپ-توركئنئ ةركئندئكتئ بئلدئرةتئن قاسيةتتئ ذعئم ةكةندئگئن تامئرشئداي تاپ باسقان جانة رةداكتورلئققا ةلگة بةلگئلئ قايراتكةردئ شاقئرؤئ دا ءبئراز جايتتئ اثعارتسا كةرةك. گازةت ذجئمئ ةگةر بولاشاقتا شئعارئلاتئن گازةتكة ب. قاراتايةأ رةداكتور بولسا، جذمئستئث ورگة باساتئندئعئن، باقئتجان بيسالئ ذلئن جالپاق الاش جذرتئنئث جاقسئ بئلةتئندئگئن جازا كةلئپ، الداعئ جذمئسئنا تابئس تئلةگةن. وكئنئشكة قاراي، گازةت جارئققا شئقپاعان سياقتئ.

ب.قاراتايةأ 1908-1916 جئلدارئ الاشتئث زيالئلارئ ءا.ورازبايةأ، ا.جانتالين، س.لاپيندةرمةن بئرگة قازاقتاردئ جةرگة ورنالاستئرؤ جونئندة زاث جوباسئن دايئنداپ، حالئقتئ وتئرئقشئلئققا شاقئرسا، ال ع.قاراش، ش.بوكةيةأ جانة ة.بذيريندةرمةن بذگئنگئ «ةگةمةن قازاقستاننئث» باستاؤئندا تذرعان «قازاقستان» گازةتئن شئعارؤ جذمئسئن قولعا الدئ. 1914 جئلئ قازان قالاسئندا شئققان «ذلگئ» اتتئ پوةمانئث اأتورئ سادئر عالي ذلئ باقئتجان قاراتايةأتئث قازاق ةلئ ءذشئن ةتكةن ةثبةگئن، اعارتؤشئلئق جذمئسئن، ذلگئلئ ونةگةلئ ئستةرئن ولةثگة دة قوسقان.

1916 جئلعئ زوبالاث جئلدارئ ب.قاراتايةأ قازاق دالاسئنداعئ ءتئل جذمئستارئنا جاستاردئ الؤ شارالارئن توقتاتؤ جونئندة ج.دوسمذحامةدوأ، ج.سةيداليندةرمةن بئرئگئپ دايئنداعان «قازاقتار تؤرالئ ةستةلئك جازبانئ» پاتشا اكئمشئلئگئنة تاپسئرؤ تؤرالئ دا ءبئراز ةثبةكتةنگةن.

كةثةس ذكئمةتئ ورناعان تذستا ب.قاراتايةأ زور ساياسي وقيعالاردئث بةل ورتاسئنان تابئلا ءبئلدئ. حالئقتئث مذث-مذقتاجئن، قايعئ-قاسئرةتئن تذسئنگةن ول ءوز كةلئسئمئ بويئنشا ادئلةت كوميسسارئ بولدئ. 1918 جئلئ ورال قالاسئنداعئ اق گأاردياشئلاردئث تذتقئنئندا وتئرعان تذستا ول: «بولشةأيزم ذكئمةت باسئندا تذرا الار ما ةكةن؟ مةنئثشة، ول جالعان اتاقتئ ذكئمةتتةردئث تئرشئلئگئ جويئلعانعا دةيئن تذرادئ. بولشةأيزم وتپةلئ كةزةث، ءوز ورنئن بةيبئتشئل، جاسامپاز سوسياليستئك سيپاتتاعئ دةسة دة بولادئ، ذكئمةتكة قالدئرئپ «ساحنادان» كةتةدئ. ازئرشة بولشةأيزم بارلئق ةسكئ جانة ءئرئپ-شئرئگةندةردئ كذيرةتؤشئ مانگة ية. جاسامپازدار باسقا ادامدار بولادئ»، - دةپ بولشةأيكتةر تؤراسئندا كوزقاراسئن ءبئلدئرؤئ بذگئنگئ كذننئث سيپاتتاماسئ دةؤگة تذرارلئق. ال قازئرگئ قازاقستاننئث بةيبئتشئل، جاسامپاز ساياسات ذستانئپ وتئرعانئ كوپكة ءمالئم.

ازامات سوعئسئنئث وتتئ جئلدارئندا ب.قاراتايةأ العاش قازاق اتتئ اسكةر جاساعئن قذرؤ ئسئنة دة ذلةسئن قوستئ. ول 1919 جئلعئ قازاق ولكةسئن باسقارؤ جونئندة رةأوليؤسيالئق كوميتةتئنئث العاشقئ قذرامئنا ءا.جانگةلدين، س.مةثدةشةأ، ا.بايتذرسئنوأ، م.تذنعاشيندةرمةن بئرگة مذشةسئ بولدئ. وسئ جئلدارئ سوت-تةرگةؤ، اكئمشئلئك-شارؤاشئلئق، زاثنامالئق بولجام، جاثا سوت ذيئمدارئن اشؤ جانة ولاردئث قئزمةتتةرئن جانداندئرؤ جذمئستارئن بةلسةنة جذرگئزدئ. الاشوردا ذكئمةتئنئث قاتارئندا بولعان ازاماتتاردئ قورعاؤدا زاثگةر ب.قاراتايةأتئث ةرةكشة بةلسةندئلئك كورسةتؤئن مذراعات قورلارئندا ساقتالعان قذجاتتار تولئق دالةلدةي الادئ. ب.قاراتايةأتئث بالالارئ دا ساياسي قئزمةتتةرگة بةلسةنة ارالاسقانئ ءمالئم. مئسالئ، ءشامئلئ قازاقتئث 1-اتتئ اسكةر ديأيزيونئنئث كوميسسارئ، ال مذراتئ الاش جاساعئنئث ساربازئ بولدئ.

دةگةنمةن كةثةس ذكئمةتئ ورگاندارئ تاراپئنان ب.قاراتايةأتئث ساياسي قئزمةتئنة باقئلاؤ ورناتئلعانئ جانة قئزمةتئنةن شةتتةتئلگةنئ دة - تاريحي شئندئق. بئرةگةي تذلعانئث ذلت-ازاتتئق كوتةرئلئستةر جانة قازاقستانداعئ ازامات سوعئسئ تاريحئ تؤرالئ ةثبةكتةرئ ءالئ قذندئلئعئن جويعان جوق. ونئث تذثعئش قازاق زاثگةرئ ةكةندئگئن ةسكةرة وتئرئپ، رةسپؤبليكانئث ءئرئ قالالارئنداعئ زاث سالاسئ بويئنشا ءبئلئم بةرةتئن وقؤ ورئندارئنا نةمةسة كوللةدج، مةكتةپتةرگة ةسئمئن بةرسة جانة تؤعان جةرئ باتئس قازاقستان وبلئسئ ورتالئعئ ورال قالاسئندا ةسكةرتكئش ورناتؤ ماسةلةلةرئ شةشئلسة، نذر ذستئنة نذر بولار ةدئ.

سوڭعى جاڭالىقتار