سئرتقئ قارئزدارئ 14 تريلليون دوللاردان اسئپ جئعئلاتئن ةل

وباما بيلئگئ قانشاما قئسقارتؤلار جاساپ، بيؤدجةت جةتئمسئزدئگئن ازايتؤعا ذمتئلسا دا ناتيجةلئ ءئس تئندئرا الماي كةلةدئ. ونئث ذستئنة «جذت جةتئ اعايئندئ» دةگةندةي تابيعي اپاتتار مةن سولتذستئك افريكاداعئ ةرةؤئلدةر بذل مةملةكةتتئ تاعئ شئعئنعا وتئرعئزدئ. وسئنئ دذرئس ةسةپتةي العان بولؤئ كةرةك، تاياؤدا حالئقارالئق «Standart & Poor's» رةيتينگ اگةنتتئگئ ا ق ش ذلتتئق رةيتينگئن «تذراقتئ» (ستابيلنئي) دةثگةيدةن «قاؤئپتئ» (نةگاتيأنئي )دةثگةيگة كوشئردئ. «دذرئس ةسةپتةي العان بولؤئ كةرةك» دةگةن تئركةستئ ءبئز ماقساتتئ تذردة قولداندئق. سةبةبئ، بذعان دةيئن بذل مةملةكةتتئث سئرتقئ بةرةشةگئ ءدال وسئ مولشةردئ كورسةتئپ تذرسا دا ذلتتئق رةيتينگ «تذراقتئ» دةگةن قالئپتان ةشقاشان تذسكةن جوق. ول ول ما، «جاقسئ» دةثگةيئنةن تذراقتئعا كوشئرئلگةنئنة دة كوپ بولعان جوق. مذنئث باستئ سةبةبئ رةيتينگ اگةنتتئگئنئث ءوزئ وسئ مةملةكةتتة ورنالاسقان. قازاقتار مذندايدئ «اؤئز جالاسقاندار» دةيدئ. سونئمةن نة كةرةك، رةيتينگ اگةنتتئگئ ومئرئندة تذثعئش رةت ءادئل ءسوزدئ ايتئپ شئقتئ. بذل شئن مانئندة ا ق ش مةملةكةتئ دةفولت دةگةن ءسوز. وسئنداي جايسئز حاباردئ ةستي سالئسئمةن الةمدئك قور بيرجالارئنداعئ ويئنشئلار «ءجذرئسئ» وزگةرئپ شئعا كةلدئ. وندئرئستئك شيكئزاتتار باعالارئ تذراقتئلئعئن ساقتاعانئمةن التئن جانة باسقا دا قئمبات مةتالدار باعاسئ كذرت جوعارئلادئ. التئننئث مئسقالئ ءبئز بذعان دةيئن بولجاعان مةزگئلدةن بذرئن 1500 دوللاردان ارتئققا ساتئلئپ جاتئر. ال نيؤ-يورك قور بيرجاسئنئث يندةكس-ينديكاتورئ دوؤ-دجونس ءبئر كذندة 500 پؤنكت جوعالتتئ. دذرلئگئس شئنئمةن-اق باستالدئ. ةندئ نة بولادئ؟ ا ق ش ءوز دةفولتئن مويئنداي ما؟ جالپئ جاعداي تذزةلة مة؟ نة ئستةؤ كةرةك؟ الدا نة كذتئپ تذر؟ مئنة، وسئ سذراقتارعا رةت-رةتئمةن جاؤاپ بةرةيئك.
1. ةندئ نة بولادئ؟
راسئندا دا ايتئلار ءسوز ايتئلدئ. حالئقارالئق رةيتينگ اگةنتتئگئنئث باعاسئ بذكئل الةمگة تاراپ كةتتئ. ال تؤراسئنا كةلگةندة بذكئل الةمنئث الپاؤئتتارئ مةن اقشالئلارئ وسئ الئپ ةكونوميكالئ مةملةكةتتئث ينأةستورلارئ. دةمةك، ةث الدئمةن «ينأةستورلار كوثئلئ ورنئعا ما؟» دةگةن سذراق تؤئندايدئ. ورايئ كةلگةندة ايتا كةتةيئك، جةكةلةگةن بايلارمةن قاتار تذتاستاي مةملةكةتتةر دة ا ق ش قذندئ قاعازدارئنا قارجئ سالعاندار. ماسةلةن، ا ق ش مةملةكةتتئك قذندئ قاعازدارئنا ءبئزدئث ئرگةمئزدةگئ قارقئندئ دامؤشئ قئتاي حالئق رةسپؤبليكاسئ ءبئر تريلليون دوللاردئث سئرتئندا قارجئ قذيعان. جاپونيانئث مذنداي سالئمئ 750 ميلليارد دوللاردئ قذرايدئ. كوشباستاؤشئلار وسئ ةكةؤئ بولعانئمةن قالعان كوپتةگةن مةملةكةت ءوز الدةرئنة قاراي ارتئق اقشالارئن پايدا تابؤ ماقساتئندا ا ق ش قور بيرجالارئنا ورنالاستئرعان. دةمةك، ةث الدئمةن تاياؤدا كاننا قالاسئندا وتةتئن G-20 تالقئلايتئن باستئ ماسةلة ا ق ش پرةزيدةنتئنة قويئلاتئن «ءبئز سئزدةرگة سةنةيئك پة، سةنبةيئك پة؟» دةگةن سذراق بولؤئ ءتيئس. ارينة، بذعان باراك وباما قاناعاتتانارلئق جاؤاپ بةرةدئ. ءسويتئپ، 20 دوكةي مةملةكةت باسشئلارئنئث كوثئلئن ورنئقتئرادئ. ولار نيؤ-يورك قور بيرجاسئنان اقشالارئن قايتئپ المايتئن بولادئ. ةسكةرتة كةتةيئك، ةگةر بذلاي بولماسا، وندا ا ق ش دةپ اتالاتئن الئپ مةملةكةتتئث «قذردئمعا كةتكةنئ» دةي بةرئثئز. ويتكةنئ قور بيرجالارئنان اقشالارئن مةملةكةتتةر قايتارئپ الئپ جاتسا، جةكة تذلعالار، اسئرةسة وسئ مةملةكةتتئث ءوز تذرعئندارئ توقتاتؤئ قيئن دذرلئگئستئ باستايدئ. ونسئز دا ذلبئرةپ تذرعان ءذمئت تئنئ سوندا ذزئلةدئ. ارينة، اقئل-ةسئ بارلار بذعان جول بةرمةيدئ. تذيئقتان شئعؤدئث جولئ بئرلةسئپ ئزدةلةدئ.
2. تذيئقتان «وثاي» شئعؤ جولدارئ
ا ق ش مةملةكةتئ ءذشئن تذيئقتان شئعؤدئث ةكئ «وثاي جولئ» بار، ءبئرئنشئسئ - قذنسئزدانئپ كةتكةن دوللار باعاسئن كوتةرؤ. بذل ءذشئن ا ق ش فةدةرالدئق قارجئ جذيةسئ دوللاردئث ذستةپ قورةكتةندئرئلؤ قازئرگئ 0،75 پايئزدان 2007- جئلدئث تامئزئنا دةيئنگئ 6،5 پايئزدان اسئرؤئ ءتيئس. مذنداي جاعدايدا ا ق ش قئمبات دوللارعا قئمبات ةنةرگيا كوزدةرئن (مذناي، گاز) جانة وندئرئستئك مةتالداردئ ساتئپ الؤئنا تؤرا كةلةدئ. دةمةك، ءونئمنئث وزئندئك قذنئ قئمباتتاپ، سوثعئ تاؤاردئث ءوتئمئ تةجةلةدئ. بذل وندئرئستئك رةسةسسيا مةن ينفلياسيانئ قايتادان ومئرگة اكةلةدئ. ولاي بولسا، بذل «وثاي جول» - قاتةرلئ جول. ارينة، بةن بةرنانكة شاماسئ كةلگةنئنشة مذنداي جولعا تذسپةيدئ. ةكئنشئ «وثاي جول» ةلدةگئ بانكنوتتار فابريكاسئن تاؤلئگئنة 24 ساعات جذمئس ئستةؤگة تاپسئرئس بةرؤ. مذنداي جاعدايدا ا ق ش بئرنةشة تريلليونداعان دوللاردئث يةسئ بولئپ شئعادئ. بار بولعانئ 13 سةنت تذراتئن 100 دوللارلئق بانكنوتتاردئ الةمگة ذلةستئرئپ، قارئزدان قذتئلادئ. ءبئزدئث ويلاؤئمئزشا جانة بذل مةملةكةت قوجايئندارئنئث وسئ ؤاقئتقا دةيئنگئ تاريحي داستذرلةرئنشة، مئنة، وسئ جول قالاپ الئنؤئ ءتيئس. سونداي جاعدايدا ةشقانداي باعاسئ جوق، ءتئپتئ، وزئندئك قذنئ 13 سةنت قانا تذراتئن ميللياردتاعان جانة تريلليونداعان دوللاردئ ذستاعاندار سوعان دا ريزا بولئپ، ءومئر جالعاسادئ. دةگةنمةن، انئعئنا كةلسةك، ول بئلئققان بئلايعئ الةمنئث تةك ا ق ش بايلارئ مةن تذرعئندارئنا جةلئنؤئن جالعاستئراتئن جول ةكةنئ داؤسئز. مذنداي جاعدايدا دوللار شةكسئز قذنسئزدانؤعا ذمتئلئپ، بذدان بذرئنعئ ماقالالارئمئزدا جازعانئمئزداي التئن قئمباتتاپ، اقئر اياعئندا «الاپات اپات» (أةليكايا دةپرةسسيا) بذكئل دذنيةجذزئلئك اؤقئمدا قايتالاناتئن بولادئ. ياعني، تاعئ دا «وثاي جول» دةپ اسا قاتةرلئ جولعا تذسكةلئ تذر.
3. دذرئس جول
ادةتتة تذيئقتان شئعؤدئث دذرئس جولئ بولاتئنئ داؤسئز. ءبئراق، ول قيئنداؤ كورئنؤئ مذمكئن. مذندايدئ ءبئزدئث قازاقتار «ءبئر جول بار جاقئن، جاقئن دا بولسا الئس، ءبئر جول بار الئس، الئس تا بولسا جاقئن» دةپ تذسئندئرگةن. ءبئزدئث پايئمداؤئمئزشا، جوعارئدا ايتقانئمئزداي ا ق ش بيلئگئ بذل جولئ دا «جاقئن دا بولسا الئس» جولدئ قالاپ العالئ تذر. ال، بذل ةلدئث باسشئلئعئ كةمةثگةرلئك تانئتسا، وندا «الئس تا بولسا جاقئن» جولدئ تاثدار ةدئ. بذل جولدئ پرةزيدةنت نذرسذلتان ءابئش ذلئ نازاربايةأ جالپاق الةمگة كورسةتئپ بةرگةن، ول - ا ق ش مةملةكةتئنئث بذگئنگئ دوللاردئ ءوز مةنشئگئ دةپ تانؤدان باس تارتئپ وزدةرئنئث ذلتتئق أاليؤتالارئن شئعارؤ، بذل ءذشئن بذدان بئلايعئ كةزةثدة قازئرگئ قولدانئستاعئ دوللاردئ باسئپ شئعارؤ قذقئعئن جويؤ جولئ. دةمةك، حالئقارالئق قارجئ جذيةسئ مةن حالئقارالئق أاليؤتاعا تذبةگةيلئ وزگةرئس ةنؤئ قاجةت. بذلاي بولماعان جاعدايدا، ياعني دوللاردئ باسؤ قذقئنان ايئرئلماي تذرعان جاعدايدا ا ق ش بيلئگئ ءوز قالاؤئنشا قيمئلداپ، اقئر اياعئندا وزدةرئن دة، وزگةنئ دة جارعا جئعادئ. دذرئس جول وسئ - نذرسذلتان نازاربايةأ كورسةتكةن جول. ارينة، مذنداي جاعدايدا دا ا ق ش مةملةكةتئنئث ءبئراز قينالؤئ مذمكئن. سولاي بولا تذرسا دا، ءومئرئن ذزارتا تذسةدئ. ورايئ كةلگةندة ايتا كةتةيئك، بذل ماسةلةنئ كذن تارتئبئنة شئعارؤعا بريكس توبئنداعئ مةملةكةتتةردئث باسشئلارئ تاياؤدا عانا قئتايداعئ باس قوسؤلارئندا كةلئسكةن بولاتئن. نة بولارئن كذتة تذرايئق.
4. ةكئ جولدئث ايئرماشئلئعئ
جوعارئدا ايتقانئمئزداي، العاشقئ جولدار «وثاي»، ءبئراق قاتةرلئ. مذنداي جاعدايدا الةمدئك گةگامونياعا ذمتئلعان ا ق ش قازئرگئ ئقپالئن ساقتاپ قالادئ. ءبئراق ءوزئن دة، وزگةنئ دة بذكئل الةمدئك «الاپات اپاتقا» جةتةلةيدئ. مذنئث اياعئ نةمةن تئنارئن كئم ءبئلسئن. ءبئراق ول اپاتتان ا ق ش ةث كوپ زارداپ شةگؤشئ مةملةكةت بولئپ قانا شئعا الادئ. ةكئنشئ جول قيئن بولئپ كورئنگةنئمةن - ةث دذرئسئ. مذنداي جاعدايدا ا ق ش ةكونوميكاسئن قالپئنا كةلتئرئپ الادئ جانة ابئروي-بةدةلئن، بايلئعئن ساقتايدئ. ءبئراق بذكئل الةمگة «ئقپال ةتؤشئ بولامئن» دةگةن نيةتئنةن باس تارتؤئنا تؤرا كةلةدئ. ةگةر ادامزات تاريحئنا ءجئتئ كوز سالساق، وندا الةمگة بيلةؤشئ بولؤعا تالاي مةملةكةتتةر ذمتئلعان. ةجةلگئ ريم، گرةك يمپةريالارئ، شئثعئسحان، بونوپارت، گيتلةر يمپةريالارئ ايقئن مئسال. ءبئراق سولاردئث بذل ذمتئلئستارئنان نة ناتيجة شئققانئن دا بئلةمئز. دةمةك، قالاي بولعاندا دا الةمدئك گةگامون بولؤ يدةياسئنان ا ق ش بيلئگئ ةرتةرةك ءوز ةركئمةن باس تارتسا، مةملةكةت جانة ونئث تذرعئندارئ ءذشئن عانا ةمةس، سونئمةن بئرگة بذكئل جةر بةتئندة بةيبئت قاتار ءومئر ءسذرؤ ذستانئمدارئ ءذشئن دة پايدالئ ءبئر ءئس بولار ةدئ. امال نة، ءالئ كذنگة دةيئن ءبئزدئ اباي ايتقانداي: «اداسقاننئث الدئ ءجون، ارتئ سوقپاق» بولئپ كةلةدئ.
5. جاعدايدئث قازاقستانعا اسةرئ
اق ءذي بيلئگئ قانداي شةشئم قابئلداسا دا ا ق ش قازاقستاننئث ستراتةگيالئق ارئپتةسئ بولئپ قالا بةرةدئ. تؤراسئنا كةلسةك، ءبئزدئث ةلگة بذل ةل نذرسذلتان نازاربايةأ ذسئنعان جولدئ قابئلداماي، ءبئز كورسةتكةن وثاي جولمةن جذرة بةرسة دة قازاقستانعا ودان كةلئپ-كةتةر ةش زيان جوق. كةرئسئنشة، پايدا بولؤئ ابدةن مذمكئن. سةبةبئ، ءبئز ازئرگة نةگئزئنةن شيكئزات ةكسپورتتاؤشئ مةملةكةتپئز. ال الةمدئك داعدارئستئث بذلايشا وزگةرؤئ ءبئزدئث شيكئزاتتاردئث باعاسئن وسئرمةسة تذسئرمةيدئ. بذل - ءبئر. ةكئنشئدةن، ا ق ش مةملةكةتئندةگئ «ايئقپاس دةرتتةن» قاشئپ قذتئلؤعا اسئققاندار قاتارئ ؤاقئت وزعان سايئن ءوسئپ بارادئ. سولاردئث ءبئرازئ ءبئزدئث ةلگة اقشاسئمةن كةلئپ، يندؤستريالئ-يننوأاسيالئق باعدارلامامئزعا ينأةستور بولؤئ دا مذمكئن. بذل ةندئ كوپ كذتتئرمةيتئن بذكئل الةمدئك ذردئسكة اينالاتئن قذبئلئس بولاتئن شئعار. ويتكةنئ، قازاقستان تابيعي قازبا-بايلئقتارئنا باي ةل. ال كاسئپكةر ءذشئن قاجةتتئ مةتالل مةن ةنةرگيا كوزئن قازاقستاننان ةأروپاعا تاسئپ، سول جاقتا مةرسةدةس اأتوكولئكتةرئن نةمةسة سامسؤنگ توثازئتقئشتارئن شئعارعاننان گورئ وسئ تاؤارلاردئ شئعاراتئن كاسئپورئندئ مةتالئ مةن مذنايئ جةتكئلئكتئ ةلدة شئعارعان الدةقايدا ءتيئمدئ ةمةس پة؟ قئتايدئث سوثعئ 20 جئلدا اسا قارقئندئ دامؤئ وسئ تيئمدئلئكتئ باتئستئقتاردئث كورة بئلگةندئگئنئث ناتيجةسئ. ةندةشة، ءبئز دة ةلئمئزدة جذمئس ئستةپ، جذمئس ورنئن اشؤعا كةلةتئن قوناقتارئمئزدئ كذتؤگة دايئن بولايئق. ايتقانداي، مذنئث ءوزئ تةثگةمئزدئ نئعايتا تذسةتئن ءبئر تةتئك بولعالئ تذر.
تاثشولپان بةكبولات
دةرةككوز: «ايقئن» گازةتئ