وسىدان 110 جىل بۇرىن رەسەي پارلامەنتىنىڭ مىنبەرىنە شىققان العاشقى قازاق
حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن قورعاۋدى ماقسات ەتكەن تۇڭعىش ماسەلەنى دۋمانىڭ قازاق مۇشەلەرى ىشىنەن تورعاي وبلىسىنان سايلانعان دەپۋتات احمەت قورعانبەك ۇلى ءبىرىمجانوۆ كوتەردى. ول رەسەي يمپەرياسى پارلامەنتىنىڭ مىنبەرىنە وسىدان 110 جىل ىلگەرىدە شىققان العاشقى قازاق ەدى.
رەسەي يمپەرياسىنداعى حالىقتاردىڭ تاعدىرىنا تىكەلەي اسەر ەتىپ جاتقان وتە وتكىر دە وزەكتى جەر- سۋ ماسەلەسى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ العاشقى ەكى شاقىرىلىمىندا دا بيلىككە ونشا ۇناي قويعان جوق. سوعان قاراماستان مىنبەگە مەملەكەتتىك دۋما مۇشەسى احمەت قورعانبەك ۇلى ءبىرىمجانوۆ كوتەرىلدى.
«اگرارلىق كوميسسيا قۇرامى 103-104 ادامنان تۇرۋعا ءتيىس، - دەدى ا. ءبىرىمجانوۆ، - بۇگىنگە دەيىن كوميسسياعا 91 ادام سايلاندى، ەندى كوميسسيانى تولىقتىرۋ ءۇشىن بۇرىن كوزدەلگەن 8 ورىن ەمەس، جاڭا ەسەپ بويىنشا 13 ورىن بەرىلۋگە تيىستىگى ەسكەرىلۋى كەرەك. قالعان ورىندار سىبىرگە، ورتا ازياعا جانە كاۆكازعا بەرىلمەك. ءبىراق قازاقتار تۇراتىن دالا وبلىستارى تۋرالى دۋما قاۋلىسىندا ەشتەڭە ايتىلمايدى. مۇنى تۇزەتكەن ءجون. مەن قازاقتار تۇراتىن شەت ايماقتار وكىلى رەتىندە، بەس ارتىق ورىننان ءۇش ورىندى، نەمەسە، ەڭ كەمى ەكى ورىندى جەتىسۋ، سەمەي، تورعاي، ورال وبلىستارى جانە استراحان گۋبەرنياسىنىڭ بوكەي ورداسى كىرەتىن قازاق وبلىستارىنا بولۋدى وتىنەمىن».
سونىمەن قاتار، ءبىرىمجانوۆ بوكەي ورداسىندا - 500 مىڭ، ورال وبلىسىندا - 400 مىڭ دالا حالقى بار ەكەنىنە، ولاردىڭ تۇتاس وبلىس بولا الاتىنىنا نازار اۋداردى. قازاق وبلىستارى سىبىرگە جاتقىزىلدى ما، الدە ورتا ازياعا قوسىلدى ما، مۇنى مەم دۋما انىقتاسا دەگەن تىلەك ءبىلدىردى. ەگەر ەكى تاراپقا دا قوسىلماعان بولسا، وندا اتالعان ايماقتاردى جەكە ايماق دەپ قاراۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتى.
احمەت ءبىرىمجانوۆ 1871 -جىلى تورعاي ۇيەزىنىڭ توسىن بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن ەدى. 1891 -جىلى ورىنبور ەرلەر گيمنازياسىن، 1896 -جىلى قازان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن بىتىرگەننەن سوڭ، ورىنبور وكرۋگتىق سوتىندا ءتورت جىل قىزمەت اتقارادى. ترويتسك جانە ورىنبور ۇيەزدەرىندە سوت تەرگەۋشىسى، اقتوبە وكرۋگىنىڭ 2- ۋچاسكەسىندە ميروۆوي سۋديا بولدى.
1907 - جىلعى 12 - اقپاندا تورعاي وبلىسى قازاقتارىنىڭ ۋاكىلدەرى (ۆىبورشيكتەرى) ونى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ ەكىنشى شاقىرىلىمىنا دا دەپۋتتاتتىققا سايلادى. 2- دۋمادا ول مۇسىلمان فراكسياسىنا تىركەلدى. اسكەري- دالالىق سوتتاردى جويۋ جانە جەرگىلىكتى سوتتاردى وزگەرتۋ جونىندەگى كوميسسيالارعا مۇشە بولدى.
2- دۋما تارقاتىلىپ، قازاق حالقى سايلاۋ قۇقتارىنان ايرىلعاننان كەيىن، بۋزۋلۋك قالاسىندا سوت تەرگەۋشىسى بولىپ ىستەدى.
2- مەملەكەتتىك دۋمادا ورىس وتارشىلدىعىن اشكەرەلەگەن، قازاقتىڭ جەر- سۋ مۇددەسىن قورعاعان باقىتجان قاراتايەۆ (وتىرعان)، ب. قاراتايەۆتىڭ سول جاعىندا تۇرەگەپ تۇرعان - احمەت ءبىرىمجانوۆ.
سانكت- پەتەربور، تاۆريا سارايى، 1907 -جىل
مونارحيا قۇلاعان سوڭ ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ جۇيەسىندە - العاشىندا تورعاي ۇيەزىنىڭ، سوسىن قوستاناي ۇيەزىنىڭ كوميسسارى بولدى.
ءبىرىمجانوۆ قازاقتىڭ ەلدىگىن جاڭعىرتۋدى كوزدەگەن قوعامدىق- ساياسي جۇمىستارعا بەلسەنە اتسالىستى. تورعاي وبلىسى قازاقتارىنىڭ 1917 -جىلعى ورىنبوردا، اقتوبەدە وتكەن سيەزدەرىنە قاتىستى، جاڭا سوت جۇيەسىنىڭ جوباسىن ازىرلەۋ جونىندەگى كوميسسيا قۇرامىنا ەندى. قىركۇيەكتە ورىنبوردا تورعاي وبلىسىنىڭ كوميسسارى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن تورعاي وبلىستىق بىرىككەن مۇجىق- قازاق سيەزىنە دە قاتىستى. جەلتوقساندا جينالىسقا تورعاي وبلىسىنان دەپۋتاتتىققا ۇسىنىلدى، 2- سيەزدە «الاش- وردا» حالىق كەڭەسىنىڭ مۇشەلىگىنە سايلاندى.
كەڭەس وكىمەتى ورناپ، الاشورداشىلار ءۇشىن كەشىرىم جاريالانعاننان كەيىن، احمەت ءبىرىمجانوۆ قازاق اۆتونوميالى سوۆەتتىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭ ورىندارىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقاردى. زاڭ كوميسسارياتىنىڭ القا مۇشەسى، جوعارعى سوت مۇشەسى بولدى. وسى قىزمەتىندە جۇرگەنىندە 1928 - جىلى سانكت- پەتەربور اۋرۋحاناسىندا كەنەتتەن قايتىس بولدى.
بەيبىت قويشىبايەۆ
«جاس الاش» گازەتى
