ومار حايامنىڭ 10 ناقىلى
شامامەن 1048 -جىلى حوراساننىڭ نيشاپۋر قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن، سوندا دۇنيەدەن وتكەن. جاس كەزىندە جاقسى وتباسىنىڭ تاربيەسىندە بولعان. ءارى ولەڭگە قۇمارتىپ وسكەن، ونىڭ كەيبىر ولەڭدەرى وسى كۇنگە دەيىن جەتكەن. ول وقىمىستىلارمەن بىرلەسىپ سول زامانداعى كۇنتىزبەگە وزگەرىستەر ەنگىزگەن.
ونىڭ ەڭ نەگىزگى ەڭبەگى «الگەبرا ماسەلەلەرىنىڭ دالەلى» اتتى كىتاپ. بۇل كىتاپتىڭ ارابشا قولجازباسى مەن لاتىنشا اۋدارما نۇسقاسى ساقتالعان، ءارى قازىر كوپتەگەن شەت تىلدەرىنە اۋدارىلىپ باسىلدى. وسى كىتاپتا الگەبراعا «تەڭدەۋ شەشەتىن عىلىم» دەگەن انىقتاما بەرگەن. ونىڭ «ەۆكليدتىڭ گەومەتريانىڭ باستامالارى كىتابىنداعى قيىن فورمۋلالارعا تۇسىنىكتەمە» اتتى كىتابى شىعىس ماتەماتيكاسىنىڭ دامۋىنا ەرەكشە ءرول اتقارعان.
بۇگىن ءبىز وقىرمانعا «ومار حايامنىڭ 10 ناقىلى» اتتى جازباسىن ۇسىنىپ وتىرمىز.
1. ادامنىڭ ساناسى قانشالىقتى تومەن بولسا، ول مۇرنىن سونشالىقتى اسپانعا شۇيىرەدى.
2. ماعان ادامنىڭ كەدەيلىگى ەمەس، ونىڭ ويى مەن جانىنىڭ كەدەيلىگى قىنجىلتادى.
3. جۇلىنعان گۇل سىيلانۋى ءتيىس، جازىلا باستالعان ولەڭ - اياقتالۋى، ال سۇيىكتى ايەلىڭ - باقىتتى، ولاي بولماسا، ءالىڭ جەتپەس تىرلىكتى باستاماۋىڭ كەرەك.
4. جاس تا وتەر، بىرتە-بىرتە كارى دە وتەر،
بايانسىز بۇل جالعاننىڭ ءبارى بەكەر.
جاھاندا ماڭگى جاسار جان جوق، ءسىرا،
كەتەمىز، كەتتى، كەلەر، تاعى كەتەر...
5. ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەكى زاڭىن بىلگەن ادام باقىتتى بولار. ءبىرى - نە بولسا سونى جەي بەرمەي، ازىعىنا تالعاممەن قارايتىن جان؛ ءبىرى - كىم بولسا، سونىمەن دوس بولماي، اينالىسىنداعى دوستارىن جونىمەن تاڭداي بىلەتىن ادام.
6. ەي، كوڭىلىم، سىيلىق كۇتپە بۇل زاماننان قاراڭعى،
ۋاقىت وزار بارلىعىنان شاڭ قاپتىرىپ ادامدى.
دەرتىڭ ءار ءسات كۇشەيەدى، اۋىرادى تىنىمسىز،
كۇتكەنمەنەن مىنا ۋاقىت ەمدەمەيدى جاراڭدى.
7. بىرەۋگە رياسىز سەنۋ ونىڭ قولىنا ءوز ەركىڭمەن وتكىر قانجار ۇستاتقانىڭ. لىپىپ تۇرعان قانجارمەن ول سەنى قورعاۋى دا مۇمكىن، باۋىزداۋى دا مۇمكىن.
8. ءبارىن تۇسىندىرۋگە بولادى، ءبىراق بارىنە ەمەس.
9. ومىردە دانا سەكىلدى سۇرگىڭ كەلسە، ەكى باستى قاعيدانى جاتتاپ ال: ءار نارسەنى جەگەنشە، اش قالعان دۇرىس؛ اركىممەن ءومىر سۇرگەنشە، جالعىز بولعان دۇرىس.
10. كوزدەر سويلەي الادى. قۋانىشتان كۇلە دە، جىلاي دا الادى. كوزدەرمەن ەستەن اداستىرۋعا دا، جىلاتا دا الاسىڭ. سوزدەرمەن الداۋعا بولادى، ءبىراق كوزبەن الداۋ مۇمكىن ەمەس. ادامنىڭ كوزدەرىندە تىلسىم كۇش جاتىر...
