قازاقتىڭ باتا بەرۋ ءداستۇرى جايلى نە ءبىلۋىمىز كەرەك؟
ءار حالىق ءوزىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمەن ەرەكشەلەنەدى جانە سونىمەن الەمگە تانىمال بولادى. ۇلتتىق قۇندىلىقتار دەگەنىمىز - اتادان بالاعا ميراس بولىپ بەرىلىپ كەلە جاتقان ادامگەرشىلىك قاعيداتتارى. ياعني، ءبىزدىڭ ءتىلىمىز، ءدىلىمىز، سالت-ءداستۇرىمىز، ادەبيەتىمىز بەن ونەرىمىز - ءبىزدىڭ بايلىعىمىز.
قازاقتا سالت-داستۇرلەر وتە كوپ. ولاردىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز ماڭىزى بار. قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان وزىندىك ورنى بار ءداستۇرىنىڭ ءبىرى - باتا بەرۋ.
باتا بەرۋ - قازاق سالت-ءداستۇرىنىڭ ىشىندە ءالى كۇنگە دەيىن قولدانىسقا يە بولىپ، ەسكىرمەي كەلە جاتقان سالتتىڭ ءبىرى. بۇل ءداستۇر - تاربيەنىڭ باستاۋى. سەبەبى قازاق قانداي دا ءبىر ءىستى باستاماس بۇرىن ۇلكەندەردىڭ العىسى مەن باتاسىن العان.
حالقىمىز «باتامەن ەل كوگەرەر، جاڭبىرمەن جەر كوگەرەر»، «باتالى ەر ارىماس، باتاسىز ەر جارىماس»، «جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس» دەپ بەكەر ايتپاعان.
قازاق حالقى ايتىلعان سوزگە، تىلەگەن تىلەككە، بەرىلگەن باتاعا ەرەكشە ءمان بەرگەن. سوندىقتان تويلاردا، وتىرىستاردا جانە باسقا دا شارالاردا تىلەك تىلەپ، قادىرلى قاريادان باتا العان. بۇرىن قازاقتا بيلەردى، اۋزى دۋالى اقساقالداردى شاقىرىپ، قوناعاسى بەرىپ، قۇرمەتتەپ باتاسىن العان سوڭ استارىنا ات مىنگىزىپ، يىعىنا شاپان جاپقان.
باتانى كوپتى كورگەن ۇلكەن كىسىلەرگە بەرگەن. ەر ادام وتىرعان جەردە ايەل باتا بەرمەيدى. باتا بەرۋشى قاريالار حالىق الدىندا بەدەلىن ءتۇسىرىپ الماۋعا، باتا بەرۋگە لايىق بولۋعا تىرىسقان. سونداي- اق حالىق اراسىندا عاسىرلار بويى ساقتالىپ كەلە جاتقان باتالار بار. مىسالى، قاراساي باتىردىڭ باتاسى:
جاقسى قىز - جاعاداعى قۇندىز،
جاقسى ۇل - كوكتەگى جۇلدىز.
جاقسىلاپ ۇعىپ الىڭدار!
باتىر تۋسا - ەل ىرىسى،
جاڭبىر جاۋسا - جەر ىرىسى،
كوپكە سالسا، دۇرىسى، كونبەسە بولار ۇرىسى.
الدىمەن ەلىڭنىڭ، جەرىڭنىڭ قامىن ويلاڭدار، سوزىمە تەرەڭ بويلاڭدار!
باتا قاي كەزدە جانە كىمگە قاراتىلىپ ايتىلۋىنا بايلانىستى ءارتۇرلى بولادى. مىسالى: اس باتاسى، ساپار باتاسى، نارەستەگە باتا، ۇلعا باتا، قىزعا باتا، جاس كەلىنگە باتا، سۇندەت توي باتاسى، ناۋرىز باتاسى، ورازا (جاراپازان) باتاسى، ايت باتاسى.
مىسالى، كەلىنگە بەرىلەتىن باتا:
اينالايىن قاراعىم!
التىننان بولسىن تاراعىڭ.
كۇمىستەن بولسىن جاراعىڭ.
باقىت قونىپ باسىڭا،
باستالسىن ءومىر پاراعىڭ.
اشىق بولسىن ەسىگىڭ.
ۇلدى بولسىن بەسىگىڭ.
قازانىڭ ءجيى مايلانىپ،
اللادان بولسىن نەسىبىڭ.
اينالايىن قاراعىم!
اقىلدى بولسىن سىڭارىڭ.
جاراتقان يەم جار بولىپ،
اللادان بولسىن تۇمارىڭ.
اينالايىن قاراعىم!
اشىق بولسىن قاباعىڭ.
باعىڭ ارتىپ كۇن سايىن،
كوكتەن بولسىن سىباعاڭ.
مۇڭ باسپاسىن ءجۇزىڭدى.
قۇم باسپاسىن ءىزىڭدى.
جۇلدىزىڭ تۇرسىن جارقىراپ،
كوكتەمدەي قىلىپ كۇزىڭدى.
قازاق حالقى باتا ارقىلى ءوزىنىڭ جان- دۇنيەسىندەگى ىزگى تىلەكتەرىن جەتكىزگەن جانە ءبىر ادامنىڭ عانا ەمەس، بۇكىل حالىقتىڭ تىلەۋىن تىلەيتىن بولعان.