ەسكى كىتاپتاعى سۋرەت

استانا. قازاقپارات - پاتشالىق رەسەي ءوزى وتارلاعان حالىقتاردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە قاتىستى جۇيەلى زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەن.

سونىڭ ءبىرى - «روسسيا. پولنوە گەوگرافيچەسكوە وپيسانيە ناشەگو وتەچەستۆا» اتتى كوپتومدىق. وسى ءبىر قۇندى تۋىندىنىڭ 1913 -جىلى جارىق كورگەن 12-تومى «تۋركەستانسكي كراي» دەپ (قۇراستىرعان - كىناز ۆ. ي. ماسالسكي) اتالىپتى.

كىتاپتىڭ كولەمى 22,5x16,5 س م، ال بەت سانى 861 پاراقتان تۇرادى. تۋىندىنىڭ ءون بويىندا 206 ءتۇرلى پوليتيپ-فوتو، 20 دان اسا دياگرامما مەن كارتوگرامما، سونداي-اق ولكەنىڭ ءبىر دانا تۇتاس كارتاسى جانە گۋبەرنياعا قاراستى اكىمشىلىك اۋماقتاردى كورسەتكەن 8 شاعىن كارتا ەنگىزىلگەن. كىتاپتا 1867-جىلى ىرگەسى قالانعان تۇركىستان گۋبەرنياسىنىڭ تاريحى باياندالادى.

كىتاپتا وسى جىلدارى ولكەدە 1,5 ميلليون قازاق ءومىر سۇرگەنى تۋرالى مالىمەتتەر، ولاردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگى جايىندا كوپتەگەن فوتوسۋرەت جاريالانىپتى. سونىڭ ءبىرى - كىتاپتىڭ 523-بەتىندەگى «اڭشىلىق» اتتى Ⅵ بولىمدە جاريالانعان فوتو. قۇمنىڭ ىشىندەگى جۇپىنىلاۋ جالعىز ءۇي. ونى بۇركەي شوعىرلانعان اۋىلدىڭ قاتىن-قالاشى، تۇگەلدەي داڭعارا كيمەشەك كيىپ العان. بۇلاردىڭ قاسىندا تۇيەگە ءمىنىپ، سول قولىنا بۇيدا ۇستاپ، وڭ قولىنداعى بالداققا بۇركىت قوندىرعان قۇسبەگى تۇر. فوتونىڭ استىنا «كيرگيز-وحوتنيك س بەركۋتوم» دەگەن انىقتاما بەرىلىپتى. ال فوتونى تۇسىرگەن «ۆ. يۋ. فون-برانكە» دەگەن ادام ەكەن.

اتالعان فوتو-جادىگەر جاريالانعان كىتاپتىڭ جارىق كورگەنىنە بيىل 110 جىل تولىپ وتىر. كىتاپتاعى سۋرەت قايدا تۇسىرىلگەنى ايتىلماعان. ءبىراق سىرداريا وڭىرىندەگى قازاقتاردىڭ اڭشىلىق كاسىبى تۋرالى باياندالعان، سونداي-اق قۇسبەگى قازاقتار اۋزىنان جازىپ الىنعان بۇركىتتىڭ جاسى مەن اتاۋىنا قاتىستى ەكى ءتۇرلى نۇسقا بەرىلگەن ەكەن.

ءبىرىنشى نۇسقا: ءبىر جاس - بالاپان، ەكى جاس - تىرنەك، ءۇش جاس - تاستۇلەك، ءتورت جاس - انا، بەس جاس - قانا، التى جاس - جاڭا، جەتى جاس - قۇم تۇلەك، سەگىز جاس - سۇم تۇلەك، توعىز جاس - قوڭىر تۇلەك، ون جاس - كارى تۇلەك، ون ءبىر جاس - اق تۇلەك، ون ەكى جاس - اقىرعى تۇلەك دەلىنسە، ەكىنشى نۇسقا بويىنشا: ءبىر جاس - بالاپان، ەكى جاس - حان ءتۇبىت، ءۇش جاس - تىرنەك، ءتورت جاس - تاستۇلەك، بەس جاس - مۇزبالاق، التى جاس - كوك ءتۇبىت، جەتى جاس - قانا، سەگىز جاس - جاڭا، توعىز جاس - ماي ءتۇبىت، ون جاس - بارقىن، ون ءبىر جاس - بارشىن، ون ەكى جاس - شوگىل دەلىنگەن.

بەكەن قايرات ۇلى