اقساق تەمىردىڭ اسكەرى

استانا. قازاقپارات - اقساق تەمىردىڭ اسكەرى شىڭعىسحان كەزىندەگىدەي وندىقتان، جۇزدىكتەن، مىڭدىقتان، تۇمەننەن قۇرىلاتىن.

 ءار جاۋىنگەر ءوزىنىڭ قاي ون باسىنا، مىڭ باسىنا، تۇمەن باسىنا جاتاتىنىن جاقسى بىلەتىن. سونداي- اق: ءار وندىق، جۇزدىك، مىڭدىق ۇرىس كەزىندەگى شابۋىل، شەگىنۋلەرىن قالاي وتكىزەتىندەرىن جانە قاي قوسىننىڭ قاي جەرىندە، قاي تۇسىندا تۇرۋلارى كەرەك ەكەنىن كۇنى بۇرىن ابدەن جاتتاپ الاتىن.

اقساق تەمىر اسكەرى دە، شىڭعىسحان سىپايلارىنداي، تەك اتتانىس، جورىق كەزىندە عانا حالىقتان جينالاتىن. وزگە ۋاقىتتا ولار جايشىلىقتاعى شارۋالارىمەن، مال باققانى مالىن باعىپ، ەگىن ەككەنى ەگىنىن ەگىپ جۇرە بەرەتىن.

 ءارى ءامىر- تەمىر اسكەرىنىڭ ۇلى الەم بيلەۋشىسى شىڭعىسحان بۇلىقتارىنان ءبىرتالاي ايىرماسى دا بولاتىن. ەڭ ۇلكەن ايىرماسى -  شىڭعىسحان قوسىندارى تەك اتتى جاۋىنگەرلەردەن تۇرسا، اقساق تەمىر قولدارى، تەك اتتى اسكەرلەر عانا ەمەس، جاياۋ بۇلىقتاردان قۇرىلاتىن. بۇل جاياۋ اسكەر سىپايلارى كوشپەندى ەلدەردىڭ جىگىتتەرىنە ەمەس، تەك قالا تۇرعىندارىنان، ديحان، ۇستا- زەرگەرلەردەن عانا الىناتىن. جانە شىڭعىسحان كەزىندەگىدەي، سوعىسقا جارايدى دەگەننىڭ بارىنەن بىردەي ەمەس، تەك قالا تۇرعىندارىنىڭ سوعىسقا جارايدى دەگەن بەلگىلى بولىكتەرىنەن عانا جينالاتىن. جورىقتىڭ ۇلكەن- كىشىلىگىنە قاراي، اسكەرگە جالپى قالا تۇرعىندارىنىڭ ەكىدەن، ۇشتەن ءتىپتى كەيدە تورتتەن ءبىر بولىگى شاقىرىلاتىن.

اقساق تەمىر جورىققا اتتانار الدىندا ءار ۇلىسقا، ءار قالالارعا اسكەر جينايتىن ادەيىلەپ ۋاكىلدەر - تاباشىلار جىبەرەتىن. ولار اسكەرگە شاقىرىلعان جىگىتتەردىڭ قارۋ- سايماندارى، ءمىنىپ كەلگەن اتتارى، جورىققا جاراي ما، جاراماي ما ءبارىن تەكسەرەتىن. اقساق تەمىر دە، شىڭعىسحانداي، سوعىسقا، جورىققا كەرەك زاتتارىن، قارۋ- سايماندارىن، ات- كولىگىن، ءتىپتى ينە- جىبىنە دەيىن اسكەر قاتارىنا شاقىرىلعان جاۋىنگەرلەردىڭ وزدەرىنە مىندەتتەلگەن. اقساق تەمىردىڭ بۇيرىعى بويىنشا ءار جاۋىنگەر وتىز جەبەسى مەن ساداعىن، قالقانىن، قىلىشىن، نايزاسىن ءوزى الا كەلۋى كەرەك. جانە ەكى سالت اتتى جاۋىنگەر ەرتتەۋلى جەتەككە ءبىر بوس ات، ءار ون كىسىدە ءبىر شاتىر، ءبىر ءبىر شوت، ءبىر وراق، ءبىر ارا، ءبىر بالتا، ءبىر ارقان، ءبىر وگىز نە جىلقى تەرىسى، ءبىر قازان، ءبىر ءبىز، ءجۇز ينە بولۋعا ءتيىستى.

ءار تاباشى بالەن ۇلىستان، نە ايماقتان بالەندەي جاۋىنگەر اكەلەم دەپ ءامىر ورداسىمەن شارتقا وتىرعان. اقساق تەمىر بۇل تاباشىلاردى ريزا ەتە بىلگەن. ال ولاردىڭ اكەلگەن ادامدارى، نە قارۋ- جاراقتارى، مىنگەن اتتارى ۇناماسا، ونداي تاباشىلاردى مىقتاپ جازالاعان. ءامىر- تەمىر وسىنداي مىنەزىنەن قورىققان تاباشىلار شاماسى كەلگەنشە اقساق تەمىرگە وتكىزەتىن جاۋىنگەرلەرىنىڭ ءوز زامانىنىڭ ەڭ قارۋ- جاراقتى، ەڭ دۇرىس كيىنگەن، ەڭ دەنساۋلىعى كۇشتى اسكەرى سانالعان...

جورىققا اتتانعان قولدارىنىڭ الدىندا ماڭعىلاسى، ونىڭ الدىندا كۇزەتشىلەرى. بۇل شاعىن جاساقتى اقساق تەمىر كەزىندە «قاراۋىل» دەپ اتاعان. قاراۋىل الدارىنان نە كوردى، نە بولىپ جاتىر ءبارىن ارتىنداعى ماڭعىلا باسشىلارىنا جەتكىزىپ وتىرعان. بۇل قاراۋىلداردان بوتەن، ءار قوسىنىنىڭ، ءار تۇمەننىڭ ءوزىنىڭ ەرتولەلەرى بولعان. بۇلاردى حابارشى دەگەن.

 اقساق تەمىر اسىرەسە جول كورسەتەتىن كىسىگە -  قىلاۋىزعا وتە كوڭىل بولگەن. بۇل وتىرىك ايتپايتىن، الدامايتىن جانە اسكەر ءجۇرىپ بارا جاتقان جولدى، تاۋ، سۋدى وتە جاقسى بىلەتىن كىسى بولۋى كەرەك.

ەگەر اقساق تەمىر اسكەرى جولاي توقتاپ، نە تۇنەيتىن بولسا، جاۋ كەلەدى- اۋ دەگەن جاقتىڭ الدىڭعى تۇسىنان ور قازىپ شاپار (تالدان توقىلعان قالقان) ، تۇرى (قىتاي كۇكىرتىنەن جاسالعان وق- ءدارى. مينانىڭ العاشقى ءتۇرى) قويعان.

ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ «التىن وردا» رومانىنان الىندى.

دايىنداعان رۇستەم نۇركەن

«نامىس»