كەلەلى كەزدەسۋدە تاريحىمىزدى «تۇگەندەۋ» ءۇشىن جاسالاتىن جۇمىستار پىسىقتالدى
كەرەي مەن جانىبەك حاننىڭ قازىرگى باتىس جەتىسۋ اۋماعىنا قونىس اۋدارۋىنىڭ ارقاسىندا جاڭا مەملەكەت - قازاق حاندىعى قۇرىلدى. سول كەزدە قازاق حالقىنىڭ زاماناۋي اتاۋى قالىپتاسىپ، XV عاسىردىڭ اياعىنان باستاپ «قازاق» تەرمينى پايدا بولدى. بۇل ەل تاريحىنىڭ ناقتى فاكتىلەرى دەسەك تە، عالىمدار مەن تاريحشىلار اراسىندا بۇعان بالاما پىكىرلەر دە جەتەرلىك.
تاريحسىز ەل، مەملەكەت بولمايدى. سوندىقتان «مەملەكەتتىك ساياساتتى دامىتۋ قورى» و ف 2014-جىلعى 8- قاراشادا «قازاق ەتنوسىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىن زەردەلەۋ جانە سوعان ساي مونوگرافيا دايىنداۋ ماقساتىندا جۇرتشىلىقپەن جۇمىستار ۇيىمداستىرۋ» جوباسى شەڭبەرىندە استانادا العاشقى جوسپارلانعان كەزدەسۋ ءوتتى.
ونىڭ نەگىزگى ماقساتى قازاق ەتنوسىنىڭ كەشەندى ەتنومادەني، ەتنوگرافيالىق، ەتنوالەۋمەتتىك زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن حالىققا تاراتۋ، «قازاق ەتنوسى جانە قازاق (ستاندىق) بارابارلىق: قالىپتاسۋ تاريحى جانە زاماناۋي ۇردىستەر» تاقىرىبىندا مونوگرافيا دايارلاۋ بويىنشا كەلەشەكتە ۇسىنىمدار ازىرلەۋ ماقساتىنداعى زەردەلەۋ ماسەلەلەرىندە داۋلى تۇستاردى انىقتاۋ بولدى.
كەزدەسۋ باسىندا جوبا باسشىسى فيلولوگيالىق عىلىم كانديداتى كوزىروۆ تيمۋر اناتوليەۆيچ كىرىسپە ءسوز سويلەدى. ول «كەلەشەكتى قولعا الۋ ءۇشىن» ءوز ەلىنىڭ تاريحىن جەتە ءبىلۋ ماڭىزدى ەكەنىن تاعى ءبىر مارتە باسا ايتتى. سودان كەيىن ول ءوز بايانداماسىن وقىدى. ودان كەيىن كەزدەسۋدىڭ باسقا قاتىسۋشىلارى ءسوز الدى. ولار اياعان ب. گ. (مەملەكەتتىڭ تاريح ينستيتۋتى)، ر. م. ابدىراحيەۆا (سوتسيولوگيا ماگيسترى)، م. ا. سىدىقنازاروۆ (ل. گۋميليەۆ اتىنداعى ە ۇ ۋ جانىنداعى زاماناۋي زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى)، د. قوسنازار (نازاربايەۆ-ورتالىعى) بولدى.
بايانداما تاقىرىپتارى قازاق حالقى تاريحىنىڭ پايدا بولۋى، «قازاق» تەرمينىنىڭ العاش شىققان كەزى، ەل اۋماعىنا مۇسىلمان ءدىنىنىڭ تاراۋى، قازاق ۇلتىنىڭ بىرلىگى، ولاردىڭ رۋعا، تايپاعا بولىنبەيتىنى جايىندا ءوربىدى. ولار ۇلتتىق تاريح تۋرالى ۇزىك زەرتتەۋلەردەن ارىلىپ، تۇتاس كورىنىستى قوعام قالىپتاسىرۋعا ۇمتىلۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
ساراپتامالىق كوميسسياعا عىلىمي الەمدە پىكىرى تىڭدالاتىن بەس ادامنان تۇراتىن عالىمدار مەن زەرتتەۋشىلەر كىردى. ولاردىڭ ىشىندە ت. ا. كوزىريەۆتىڭ ءوزى، عىلىمي كونسۋلتانت - گ. ا. اقساقالوۆا، مەملەكەت تاريح ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى - ر. د. تەمىرعاليەۆ، ساياسي عىلىمدار دوكتورى گ. ك. كۇلجانوۆا، حالىقارالىق تۇرىك اكادەمياسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەنەدجەرى، الەۋمەتتىك عىلىم كانديداتى ك. ە. جامانقۇلوۆ بار. ساراپشىلاردىڭ الدىندا كۇردەلى جۇمىس كۇتىپ تۇر، ولار قازاق ەتنوسىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحىنا ارنالعان اڭىزداردى، تاريحي ايعاقتار، فولكلور مەن باسقا دا دەرەككوزدەردى زەردەلەپ، تاريحي ايعاقتاردى قورىتىندىلاپ، مونوگرافيا دايىنداۋ قاجەت.
كوپتەگەن بايانداماشىلارعا ۋاقىتتان شەكتەۋ قويىلمادى. بۇل اتالمىش تاقىرىپتىڭ كەڭ دە كوپ قىرلى ەكەنىنىڭ دالەلى.
كەلەسى كەزدەسۋ 15, 22- قاراشاعا تاعايىندالدى. وندا وسى ماسەلەلەر كەڭىنەن پىسىقتالاتىن بولادى. ءۇش كەزدەسۋ ناتيجەسى بويىنشا جوبا تاقىرىبىنا ارنالعان مونوگرافيا جاسالادى. وسى جۇمىس ناتيجەسىندە جاريالاناتىن مالىمەتتەر ءار قازاقستاندىق ءۇشىن قىزىقتى بولاتىنىنا ەش كۇمان جوق.
جاننا بەكبەرگەنوۆا