قوس ازاماتتىق ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەندەردىڭ كوكسەگەنى نە؟
بۇل زاڭدى دايىنداعانداردىڭ كوزدەگەنى نە؟
ولار وسى ارقىلى ۋكراينانىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىنداعى تەگىن تاراتىلعان «ءتولقۇجات- بومباسىن» ءبىزدىڭ ەلگە «بەيبىت» جولمەن اكەلۋدى قالاپ وتىرعان جوق پا؟
«الاش ايناسى» وسى سۇراقتاردى وي ەلەگىنەن وتكىزىپ كورگەن ەدى.
اتالعان زاڭ جوباسىن قابىلداۋ قاجەتتىگىنىڭ نەگىزدەمەسىندە بىلاي دەپ جازىلىپتى.
«قازىرگى الەمدىك مەملەكەتتەر ەكونوميكاسىنىڭ جاھاندانۋىنداعى دۇنيەجۇزىلىك ۇدەرىستىڭ دامۋ، ت م د، ەۆرووداق، ەۆرازەود، و د ك ب، ش و س، كەدەن وداعىن قۇرۋ، ەۆراز و د (ەاس) - ءبىرتۇتاس ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري، كەدەندىك، گۋمانيتارلىق، مادەني كەڭىستىگى بار مەملەكەتتەردىڭ كونفەدەراتيۆتىك وداعى جانە باسقا دا دوستاسقان ەكونوميكالىق جانە اسكەري-ساياسي وداقتار قۇرۋ ناتيجەسىندە، ازاماتتاردىڭ جاپپاي زاڭدىق-ۇيىمدىق ماسەلەلەرى تۋىندايدى، بۇل - بارلىق سالا بويىنشا ءوزارا كىرىككەن ەگەمەن مەملەكەتتەردىڭ ومىرىندەگى ماڭىزى بار قوس ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى.
قوس ازاماتتىقتا كوپتەگەن ومىرشەڭ مۇمكىندىكتەر بار، اسىرەسە كورشى ەلدە تۇرىپ جۇمىس ىستەيتىن جانە دە وعان الەۋمەتتىك قورعانىس، تۇراقتى جۇمىس، ءبىلىم الۋعا، سونداي-اق ءوزىنىڭ تۇراقتى ەلىنە دەگەن وتانشىل سەزىمىنە قاياۋ تۇسىرمەۋگە، ونىڭ پسيحولوگيالىق جانە الەۋمەتتىك جايلىلىعىنا، وزىنە ءوزى باعا بەرۋ مەن ءوز تۇلعاسىن سايكەستەندىرۋگە (يدەنتيفيكاتسيا)، ازاماتتىق ۇستانىمىن ساقتاۋعا - شەتەلدىك ازامات ءۇشىن قولايلى (ك و، ە ا و ەلدەرىندە ۋاقىتشا جۇمىس ىستەپ، ەمدەلەتىن ق ر ازاماتى) - بۇل ق ر ءۇشىن ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك پايدالى» .
ءسىز نە دەيسىز؟
دوس كوشىم، ساياساتتانۋشى:
- ەگەمەندىك العان تۇستا قوس ازاماتتىقتىڭ قاجەتسىزدىگى تۋرالى مەملەكەت تە، حالىق تا جاقسى ءتۇسىندى. جالپى، ۋنيتارلى مەملەكەتتەر ءۇشىن قوس ازاماتتىقتىڭ پايداسىنان زيانى كوپ.
ۋكرايناداعى، وسەتيا مەن ابحازياداعى وقيعالاردان كەيىن ءبىز قوس ازاماتتىقتىڭ تيگىزەر زيانىن تولىق تۇسىنسەك كەرەك-تى. ەگەر دە ءدال قازىر ەۋرازيالىق وداقتى مىسالعا كەلتىرە وتىرىپ، قوس ازاماتتىق ماسەلەسى كوتەرىلسە، بۇل ناعىز ارانداتۋشىلىق دەپ بىلەمىن. مۇنداي ماسەلەنى ارنايى ساياسي مۇددەلى توپتار عانا جالاۋلاتادى.
ماسەلەن، تاۋەلسىز ەل بولا سالىپ، قوس ازاماتتىققا شەكتەۋ قويۋىمىز، كوشى-قون ماسەلەسىن قولعا الۋىمىز وتە ءساتتى باستاما بولاتىن. ەگەر بۇگىن قوس ازاماتتىق الۋعا مۇمكىندىك بەرىپ قويساق، وندا تاۋەلسىزدىگىمىزگە قاۋىپ تونگەنى.
كەزىندە «ورالماندار دەگەن ءسوزدى الىپ تاستاپ، ورنىنا «وتانداستار» ۇعىمىن پايدالانايىق» دەگەن باستامالار بولعان. وتانداستار دەگەنىمىز - بۇرىن قازاقستاندا تۇرىپ، كوشىپ كەتكەندەر. ولاردىڭ ىشىنە قانداستاردى بىلاي قويىپ، مەملەكەتىمىزدەن كوشىپ كەتكەن ۋكرايندەر، نەمىستەر، ورىستار، بەلورۋستار، ت. ب كىرەدى. مەنىڭشە، ءبىزدىڭ ت م د ەلدەرىنە كوشىپ كەتكەن وزگە ۇلتتارعا قۇشاقتى ايقارا اشۋىمىز دۇرىس ەمەس. ويتكەنى، ولار جاعداي جاقسى بولسا، قازاقستاندا قالىپ، الەۋمەتتىك الەۋەت ناشارلاسا، كوشىپ كەتەتىن تۇراقسىز ازاماتتار. ولاردىڭ بىزگە قاجەتى بار ما؟ جالپى، قازاقستان ازاماتىعىن الاتىندارعا رەسەي سەكىلدى مەملەكەتتىك ءتىلدى، تاريحتى، سالت-ءداستۇردى ءبىلۋدى مىندەتتەۋ كەرەك.
داۋرەن بابامۇرات، «بولاشاق» جاستار قوزعالىسىنىڭ ليدەرى:
- ءبىزدىڭ مەملەكەت ءۇشىن قوس ازاماتتىق - وتە قاۋىپتى. وعان قانداي جاعدايدا بولماسىن جول بەرۋگە بولمايدى. باسقا مەملەكەتتىك ازاماتتىعىن العان ادامدى سول ساتتەن باستاپ ەلىمىزدىڭ ازاماتتىعىنان ايىرۋ قاجەت.
قوس ازاماتتىق قانداي مەملەكەتتەرگە ءتيىمدى. بىرىنشىدەن، قوس ازاماتتىقتى وتە مىقتى الپاۋىت، ەكىنشىدەن، ەكونوميكالىق تۇرعىدا وتە ءالسىز مەملەكەتتەر ەنگىزەدى. قازاقستان سەكىلدى ۋنيتارلى، ورتا دەڭگەيلى مەملەكەتتەر ەشقاشان دا قوس ازاماتتىققا جول بەرگەن ەمەس.
قوس ازاماتتىق دەگەن - تاۋەلدىلىك دەگەن ءسوز. بۇل نەگىزىنەن ءبىر-بىرىنە مادەني، رۋحاني، ەكونوميكالىق نەمەسە ساياسي تاۋەلدى ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىندا بولادى. جەر بەتىندە قوس ازاماتتىق الماسا، ەكونوميكاسى قۇلدىراپ كەتەتىن مالتا سەكىلدى مەملەكەتتەر بار. ول مەملەكەتتى الپاۋىتتار ۇستاپ وتىرادى.
ۇشىنشىدەن، كونترادورلى مەملەكەتتەر ءۇشىن قوس ازاماتتىق ءتيىمدى. ويتكەنى، ول مەملەكەتتى وليحارحتارى توناپ-توناپ الادى دا، شەت ەلگە قاشىپ كەتەدى. كونترادورلى مەملەكەتتەردىڭ ساياسي ەليتاسى ەلدى تاستاپ قاشىپ كەتۋ ءۇشىن قوس ازاماتتىققا قارسىلىق بىلدىرمەيدى. ياعني، قوس ازاماتتىقتى ۋنيتارلى، دەموكراتيالى دامىعان مەملەكەتتىڭ كورسەتكىشى رەتىندە قاراستىرماۋىمىز قاجەت. جوعارىدا ايتقان ءۇش مىسالعا قاراپ، قازاقستان ءۇشىن قوس ازاماتتىقتىق كەرەكسىزدىگىن انىق بايقاۋعا بولادى.
«الاش ايناسىنىڭ» ءتۇيىنى
ت م د، ەۆر از ە و د، و د ك ب، ش و س، كەدەن وداعى، ەۆر ا ز و د (ە ا س) سەكىلدى ينتەگراتسيالىق بىرلەستىكتەردىڭ ماقساتى نە؟ بۇل وداقتار ارقىلى ءبىز ءبىر مەملەكەتتىك قۇرىلىم بولمايتىنىمىز وسىعان دەيىن نەشە رەت ايتىلعان جوق پا؟ ءارقايسىسى دەربەس ساياسات جۇرگىزەتىن ەكى مەملەكەت اراسىندا قوس ازاماتتىعى بارلار كوبەيسە، ونىڭ سوڭى نەگە اپارىپ سوعادى؟ ەرتەڭ ينتەگراتسيالىق بىرلەستىككە مۇشە مەملەكەتتەردىڭ مۇددەلەرى قايشى كەلىپ قالسا، جايىمىز نە بولماق؟ بۇل سانسىز سۇراققا ءبىر عانا جاۋاپ بار. قازاقستان قانداي جاعدايدا بولماسىن قوس ازاماتتىققا قارسى بولۋعا ءتيىس. ەگەر ولاي بولماسا، تاۋەلسىزدىككە قاۋىپ تونگەنى.
اۆتور: قانات بىرلىك ۇلى