قىتايداعى قازاق ماماندارى: قازاق مەديتسيناسى قىتايدا ارنايى عىلىم رەتىندە قالىپتاستى

استانا. قازاقپارات - جاقىندا عانا الماتى قالاسىنا، قاز ۇ ۋ- دىڭ ارنايى شاقىرتۋىمەن قىتاي جەرىنەن ءبىر توپ مەديتسينا عالىم- ماماندارى كەلدى.

عىلىمي كونفەرەنتسياعا قاتىسقان قانداستارىمىزدىڭ نەگىزگى زەرتتەۋ تاقىرىبى ۇلتتىق مەديتسينا توڭىرەگىندە.

قانداستارىمىز قولعا العان قازاقشا ەم- دوم سالاسى ءوز وتانىمىزدا باقسى بالگەرلەردىڭ ۇشىقتاۋى مەن ۇشكىرۋىنەن اسا الماي ءجۇر. ءساتى كەلىپ تۇرعاندا قوناقتارىمىزدى شاقىرىپ، قازاق مەديتسيناسى توڭىرەگىندە «كەلەلى كەڭەس» وتكىزگەن ەدىك.

كەڭەسكە شىڭجاڭ مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، م. ع. د. , شىڭجاڭ قازاق شيپاگەرلىك ءدارى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى ءاسيا بەيسەنباي قىزى، شىڭجاڭ مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ جانىنداعى ءبىرىنشى ەمحاناسىنىڭ پروفەسسورى، م. ع. د. , سۇيەك مامانى جاسارات جالەل ۇلى، شىڭجاڭ قازاق شيپاگەرلىك ءدارى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرى، فارموكولوگ مامان  ۇلىقان نۇرحابەك قىزى، شىڭجان قازاق شيپاگەرلىك ءدارى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ قىزمەتكەرى، پەكين يۋنيون ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ PhD دوكتورى بولات ماقابىل ۇلى قاتىستى.

- قىتايداعى قازاق مەديتسيناسى قالاي دامۋدا؟ قازاقستاندا دامۋى كەنجەلەپ قالعان قازاق شيپاگەرلىگىنىڭ بۇگىنگى تاڭدا قانداي ماسەلەلەرى بار؟

ءاسيا بەيسەنباي قىزى: - قازاق ەلىنە كەلىپ ۇلتتىق مەديتسينا توڭىرەگىندە ءسوز قوزعاپ وتىرعانىمىزعا وتە قۋانىشتىمىز. قازاق مەديتسيناسىنىڭ، قازاق شيپاگەرلىگىنىڭ تاريحي وتە تەرەڭدە جاتىر. ءبىز شارتتى تۇردە قازاق مەديتسيناسىنىڭ عىلىمي باستاۋىن 1738-جىلى جارىق كورگەن وتەيبويداقتىڭ «شيپاگەرلىك بايانى» دەگەن كىتابىمەن بايلانىستىرامىز.

ال تۇپتەپ كەلگەندە، بۇدان بۇرىن دا قازاقتا حالىق ەمشىلەرى بولعان. ولار ءشوپ دارىلەرمەن ءتۇرلى اۋرۋلاردى ەمدەپ، ەمدەۋ تاسىلدەرىن جاساعان. الايدا، ارالىقتا ءبىراز جىل ءۇزىلىس بولىپ، ەندى مىنە قازاق ەمشىلىگى قايتادان قولعا الىنىپ كەلەدى. قىتاي ەلىندە بيىلدان باستاپ ءبىز مۇنى حالىق ەمشىلىگى دەمەي، قازاق مەديتسيناسى دەپ تانىدىق. ويتكەنى قازاق شيپاگەرلىگى جۇيەلەنىپ، مەديتسينا عىلىمنىڭ ءبىر سالاسى بولىپ قالىپتاستى.

نەگە دەسەڭىز، بىزدە قازاق ەمحانالارى بار. قازاق ءوز تاسىلدەرىمەن، وزىندىك دارىلىك شوپتەرىمەن ەمدەيتىن زامانۋي ەمدەۋ جۇيەسى قالىپتاستى. سونىمەن قاتار، باسقا دا ەمحانالاردا قازاق مەديتسيناسىمەن ەمدەيتىن بولىمشەلەر قۇرىلدى. مىسالى، التايدا، ىلە، قۇلجادا قازاق دارىگەرلىگى زەرتتەۋ ورتالىقتارى 2007-2008-جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەۋدە. ال، ءبىزدىڭ شىڭجاڭ قازاق شيپاگەرلىك ءدارى زەرتتەۋ ورتالىعى 2010-جىلدىڭ قاراشا ايىندا ۇكىمەت وسىنداي زەرتتەۋ ورتالىعىن اشۋعا قولداۋ ءبىلدىرىپ، بەكىتتى. ءسويتىپ، 2011-جىلى رەسمي تۇردە اشىلدى. ءبىزدىڭ شىڭجاڭ قازاق شيپاگەرلىك ءدارى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ باسقالاردان ايىرماشىلىعى ناقتى تاجىريبەلەر جۇرگىزە الامىز، دارىلىك شوپتەردىڭ قۇرامىن تەكسەرىپ، قاراپايىم ەمشىلەر جاسايتىن دارىلەردى مەملەكەت دەڭگەيىنە كوتەرۋگە ىقپال ەتەمىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز ورتالىقتاعى زەرتتەۋلەردىڭ مەملەكەت ولشەمىن جەتكىزىپ، قانداي ەمحانا بولماسىن قازاق دارىلەرىنىڭ پايداعا اساتىن، داۋا بولا الاتىن دارەجەگە كوتەرۋ. قازاقستانعا دا ءبىزدىڭ دارىلەر كەلۋى دە مۇمكىن.

تاعى ءبىر ماقساتىمىز مامانداردى وقىتۋ. 2010-جىلى ەڭ العاش ورتا تەحنيكۋم ىسپەتتى بولىمشەگە 100 بىلىمگەر قابىلدانىپ، قازاق شيپاگەرلىگىنىڭ ورتا تەحنيكۋمى قۇرىلدى. ال، ءبىر جىلدان كەيىن شىڭجاڭ مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىندە قازاق شيپاگەرلىگى بويىنشا تولىق كۋرس ءبىلىم بەرەتىن جاڭا ءبولىمى اشىلدى. سودان بەرى جىلىنا ءبىر توپ جاستار قازاق مەديتسيناسى بويىنشا قابىلدانىپ كەلەدى. ولار باسقا مەديتسينا سالالارى سەكىلدى 6 جىل وقىپ، ءبىتىرۋ كۋالىگىن الىپ شىعادى.

بۇل دارىلىك شوپتەردى زەرتتەۋ، پايداعا اسىرۋدان باسقا، قازاق مەديتسيناسىنداعى بيىلعى تابىسىمىز قازاق مەديتسيناسى بويىنشا ءبىلىم العان ماماندارعا كۋالىكتى زاڭداستىردىق، مەملەكەتتىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى قازاق مەديتسيناسى ءبىلىم سالاسى رەتىندە تانىپ، كۋالىك بەرۋدى بەكىتتى. بيىلعى تۇلەكتەر كۋالىگى بار قازاق مەديتسيناسىنىڭ مامانى بولىپ شىعادى. ايتا كەتەر جايت، ءبىتىرۋشى جاستار اراسىندا قازاق مەديتسيناسى بويىنشا سىناق جۇرگىزىلىپ، كۋالىك بەرىلەدى. ولار كەيىن قازاق مەديتسيناسى بويىنشا جۇمىس ىستەي الادى. قازاق مەديتسيناسى بويىنشا ءبىلىم الاتىندار تەك قازاقتار عانا ەمەس، سونىمەن قاتار باسقا ۇلت وكىلدەرى دە بار. ءبىراق، سىناق قازاق تىلىندە وتەدى.

قازىر قازاق مەديتسيناسى دامۋ جولىندا دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىز قازاق شيپەگەرلىگى ، حالىق ەمشىلىگى ەمەس، عىلىمي نەگىزى بار قازاق مەديتسيناسى دەپ تانيمىز. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز ونىمدىرەك بولۋى ءۇشىن 2012-جىلى «قازاق شيپاگەرلىك عىلىمي قوعامىن» قۇردىق. بۇل ۇيىم بىرلەسە جۇمىس جاساۋ ماقساتىندا قۇرىلدى. قازىر 600 مۇشەسى بار. بۇل قوعامىمىز دامىپ كەلەدى، جىلىنا ءبىر رەت اۋقىمدى شارا، ياعني عىلىمي تالقى جيىنىن وتكىزەمىز. مۇنداعى ماقساتىمىز ءوزارا پىكىر الماستىرۋ، قازاق مەديتسيناسىن دامىتۋ.

 

جاسارات جالەل ۇلى: - قازاق شيپاگەرلىگىن قازاقشا ەم، داۋالاۋ دەپ ايتاتىنىن ءجيى ەستىمىز. ءبىراق بۇل شارتتى عانا اتاۋى. ءبىزدىڭ قازاق مەديتسيناسى دەگەن ءوز عىلىمىمىز بار. ونى «التى تۇعىر تەورياسى» دەپ اتايمىز. ۇلى ويشىل ءال- فارابيدىڭ كىتابىندا «ءتورت تۇعىر» دەپ ايتىلادى. وتەيبويداقتىڭ جازۋىمەن «التى تۇعىر» بولىپ دامىپ كەلەدى. مۇنى قالاي مەديتسينادا جۇزەگە اسىرامىز؟ مىسالى، سۇيەك سىنسا ورىس نەمەسە باتىس مەديتسيناسى ونى ورنىنا كەلتىرىپ، ءۇش ايعا دەيىن گيپسپەن قاتىرادى. بۇل مۇلدە قاتە. ول توپىراققا قاتىرىپ تاستاۋمەن تەڭ، ءۇش اي گيپستەن كەيىن سۇيەك جۇمسارىپ، ءالسىز بولىپ قالادى. بۋىن قۋىسى جوعالىپ، شەمىرشەك ازايادى. نەرۆتەردىڭ قىزمەتى زاقىمدانادى. سەبەبى، گيپستىڭ ىشىنە اۋا كىرمەيدى عوي. سوندىقتان، ونى قاتىرىپ قويماي، كەرىسىنشى قيمىلمەن ەمدەۋ كەرەك.

سوندىقتان، سىنىقتى، ءسىڭىر ءۇزىلۋىن قيمىل ارقىلى ەمدەۋ دەيتىن قازاق مەديتسيناسىنىڭ جاڭالىعىنا قىتاي ۇكىمەتى دەن قويىپ وتىر. قازاق مەديتسيناسى ءوزى بىرنەشەگە ءبولىنىپ، سالالانادى. دياگنوز قويۋدىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى بار. ماسەلەن، ادامنىڭ قيمىل- قوزعالىسى، سويلەگەن سوزىنە قاراپ نەمەسە اۋىرعان جەرىن ۇستاپ، تامىر باسىپ كورەدى. تاماق ارقىلى ەمدەۋدىڭ دە جولى بار: قىمىز - قىمران، شۇبات، ت. ب. تاعام تۇرلەرى ارقىلى ەمدەيدى. وتاشى، بۇلاۋمەن دە ەمدەيدى.

تاريحتا ساقتاردىڭ بۇلاۋىنا ءشوپ دارىلەر قوسىلعان ەكەن. گرەكتەردىڭ جازبالارىندا، ءشوپ ءدارى جاساۋدى ساقتاردان ۇيرەنگەندەرى تۋرالى جازىلادى. ودان كەيىن قان شىعارۋ. ونىڭ دا ءوز مەزگىلى بولادى: قار ەرىپ، سۋ تاسىعان كەزدە شىعارادى. سونىمەن قاتار، ۋ مەن ۋدى قايتارۋ. حالىق ەمشىلىگىندە مۇنى نەشە تاسىلدەرى بار. مەديتسينانىڭ سيمۆولىندا نەلىكتەن ەكى جىلان بەينەلەنۋى تەگىن ەمەس. قازاق مەديتسيناسىندا رۋحاني داۋالاۋدىڭ ءوزى ۇلكەن ءبىر سالا. ينەمەن ەمدەۋ، تەرىنى تەسۋ - مۇنىڭ بارلىعى تەوريانىڭ شەڭبەرىندە جۇزەگە اسادى.

- وسى تۇستا سۇراق تۋىنداپ تۇر. سىزدەر قىزمەت ەتەتىن شىڭجاڭ ەمحاناسىندا ەمدەۋدىڭ زاماناۋي تۇرلەرى وتە كوپ شىعار. دەگەنمەندە، اتالعان قازاق مەديتسيناسىنىڭ ەمدەۋ تاسىلدەرى تاجىريبە جۇزىندە قانشالىقتى قولدانىلادى؟

جاسارات جالەل ۇلى: - قىتايدا 56 ۇلت بار. ءار ۇلتتىڭ ءوز مەديتسيناسى بار. ال، قازاق مەديتسيناسى وسىنىڭ ىشىندە 6-ورىندا تۇر. قازاق مەديتسيناسىنىڭ جولى وتە دۇرىس ەكەنىن تاجىريبە دالەلدەپ وتىر.

ءاسيا بەيسەنباي قىزى: - جاسارات جالەل ۇلى سىنىقشىلىق ءتاسىلىن وتە جاقسى قولدانۋدا. بۇرىن ونى وپەراتسيا ارقىلى ەمدەيتىن بولسا، قازىر وتا جاسالماي- اق ەمدەۋگە بولادى. قازاق مەديتسيناسىنىڭ باتىس مەديتسيناسىنان وزىپ تۇرعان وسىنداي جاڭالىقتارى بار.

  

ۇمۇحان نۇرحابەك قىزى: - قازاق مەديتسيناسى وتە جۇيەلى. مەنىڭ كاسىبي ماماندىعىم وتاشى، ونىڭ ىشىندە سۇيەك- بۋىن وتاشىسى. سىنىقتاردى سالۋ، بۋىندى قالپىنا كەلتىرۋدى قازاق شيپاگەرلىگى بويىنشا ەمدەپ جاتىرمىز. ەمدەلۋگە كەلگەن ناۋقاسقا ەڭ الدىمەن، دياگنوز قويامىز. سىنىقتى سالعاننان كەيىن، ءارى قاراي باسقا ۇلتتىق مەديتسيناعا ءتان ەم- دوم جاسايمىز.

مىسالى، سىنىقتى سالعان سوڭ تاۋىقتىڭ جۇمىرتقاسىنىڭ اعىنا ءتۇرلى دارىلەردى قوسىپ، ارالاستىرىپ، سىنىققا تاڭامىز. جاڭا جاسارات اعامىز ايتقانداي، باتىس مەديتسيناسىنداعى گيپسپەن ەمەس، جۇمىرتقانىڭ اعىمەنەن ەمدەيمىز. ەگەر سىنىق اۋىر بولسا، وندا جان- جاعىنان تاقتاۋشالارمەن تاڭىپ تاستايمىز. تاڭعاندا دا، قان جۇرەتىندەي ەركىن، داكەنى دە، تاقتايشالاردى دا ارالىق ساقتاپ وتىرىپ، بايلايمىز. جۇمىرتقانىڭ اعى مەن وعان قوساتىن دارىلەر سۇيەك جەتىلدىرەدى. مۇنداي دارىلەردى ءبىز «جالعاعىش تالقان» دەپ اتادىق. بۇل عىلىمي ديسسەرتاتسيا رەتىندە زەرتتەلدى. جانە وعان پاتەنت الدىق. بۇل قازاق شيپەگەرلىگىنىڭ كلينيكادا وتە جاقسى قولداناتىنىن اڭعارتسا كەرەك.

ءبىزدىڭ ەمحانالار وتە قاربالاس جۇمىس ىستەيدى. ويتكەنى، ەمدەلۋشىلەر وتە كوپ. اسىرەسە، سۇيەك ءبىتىستىرۋ جاعىنان قازاق مەديتسيناسىن مويىندايتىندار كوپ. ويتكەنى، باتىس مەديتسيناسى گيپسپەن قاتىرىپ، شەگەلەپ تاستايدى. ال، بىزدە باسقاشا. كۇل پارشاسى شىعىپ، سۇيەك سىنىپ كەتسە دە، وعان وپەراتسيا جاساماي- اق، جازۋعا بولادى. نەگە قازاق مەديتسيناسىنىڭ ءدال وسى سۇيەك ءبىتىستىرۋ سالاسى جاقسى دامىعان دەسەك، حالقىمىزدىڭ كوشپەلى ءومىر سالتىنىڭ ناتيجەسىندە قالىپتاستى. سەبەبى، قازاقتىڭ ءومىرى اتتىڭ ۇستىندە وتكەن، ءجيى كوشەدى، ءتۇرلى سپورتتارىمىز بار. سودان حالىق اراسىندا وتاشى، سىنىقشىلار كوپ تارالعان. ال، ونى عىلىمي جولمەن زەرتتەپ، ءدارى قالاي پايداعا استى، قانداي تاسىلدەر قولداندى دەگەن سەكىلدى سۇراقتاردىڭ جاۋابىن تابۋدامىز.

بۇدان باسقا، قازاق مەديتسيناسىنىڭ وزىندىك ەمدەۋ ءادىسى - بۇلاۋ. عاسىرلار بۇرىن بۇلاۋدىڭ ەمدىك قاسيەتى تۋرالى وتەيبويداق بابامىز ايتىپ كەتكەن. بۇلاۋدىڭ ءوزى التىعا: ساقتاندى بۇلاۋ، باپتاۋلىق بۇلاۋى، قاقتاۋلىق بۇلاۋى، ناقتاۋلى بۇلاۋى دەگەن سەكىلدى بولىنەدى ەكەن. حالقىمىزدىڭ ات قويۋداعى كورەگەندىگىن قارامايسىز با؟ قازاقتىڭ بۇلاۋىن ءبىز ورتالىعىمىزدا اشتىق. «جەلعۇز» دەپ ات قويىپ، ۇكىمەتتەن كومەك الىپ جۇزەگە اسىردىق. بۇل وتە ءتيىمدى، سەبەبى شىعىنى از، ەمدەلۋشىلەرگە ۇنايدى. باسقا ىشكى اعزالارعا ەش زيانى جوق. ماسەلەن، ءدارى ىشسە ادامنىڭ ءىش قۇرىلىسى اۋىرادى، ال بۇلاۋ سىرتتاي ەمدەيتىن بولعاندىقتان ەش كەرى اسەرى از. حيميالىق دارىگە قاراعاندا، زيانى جوق دەسە دە بولادى.

بولات ماقابىل ۇلى: - اسسالاۋماعالەيكۋم! وسىندا وتىرعان ماماندارمەن قازاق مەديتسيناسى جونىندە بىرلەسىپ جۇمىس جاساپ كەلەمىز. قازاقستانعا ءال- فارابي اتىنداعى قاز ۇ ۋ-دىڭ 80 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ارنايى شاقىرۋمەن كەلدىك. ءال-فارابي ەسىمىن بالا كۇنىمىزدەن باستاپ بىلەمىز. ول قازاق مەديتسيناسىنىڭ نەگىزىن قالاپ بەرگەن.

مەن قازىر پەكين ۋنيۆەرسيتەتىندە، ياعني PhD دوكتور دارەجەسىندە ءبىلىم الىپ جاتىرمىن. مۇندا دارىلىك شوپتەردىڭ حيميالىق قۇرامىن زەرتتەۋ بويىنشا ىزدەنىس ۇستىندەمىز. مەنىڭ ماماندىعىم قازاق مەديتسيناسىمەن تىعىز بايلانىستى. نەگە دەسەڭىز، قازاق مەديتسيناسى وسى تابيعي ونىمدەرگە سۇيەنەدى. قىتاي عالىمدارىنىڭ قازاقتىڭ ەمدىك شوپتەردى پايدالانۋى تۋرالى سۇراعانى بار ەدى. ەندى، ناقتى كەسىپ ايتا الامىز. قازاق دارىلەرىن نارىققا شىعارۋ ءۇشىن ءبىر مەكەمەگە توپتاسىپ، جۇمىس ىستەۋدەمىز. ءىسىمىزدىڭ ناتيجەسى جاقسى دەپ ايتا الامىز.

قازىر بىرنەشە باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. تابيعي وسىمدىكتەردىڭ تۇرلەرىن، سانىن انىقتاۋىمىز كەرەك. ەكىنشىدەن، ول وسىمدىكتەردىڭ قانداي پايداسى بار نەمەسە قانداي ماقساتتا پايدالانامىز دەگەن سۇراق تۋىندايدى. تاعى ايتا كەتەر جايت، حالىق ەمشىلەرى بىزگە كەلىپ، ەمدىك ءشوپ جاساۋ تاسىلدەرىمەن بولىسەدى. ال ءبىزدىڭ تاراپ ولارعا پاتەنت جازىپ بەرەدى. ءوزىمىزدىڭ ۇلتىمىزدىڭ يگىلىگىنە جاراتۋ ءۇشىن دەرەۋ پاتەنتتەپ بەرۋگە تىرىسامىز. كەيىن ەمحانادا زەرتتەۋدەن وتكەننەن كەيىن، ول ءتاسىل ەمدەۋگە پايدالانىلادى. ەڭ ءتيىمدى دارىلەر قولدانىسقا جىبەرىلەدى.

- قازاقستاندا قازاق مەديتسيناسى جوق. جانە «قازاق مەديتسيناسى» دەگەندە ويعا بىردەن باقسىلىق، ەمشىلىك تۇسەدى. سول تاراپتان قاراعاندا، سىزدەردىڭ جۇمىستارىڭىزعا ريزا بولىپ وتىرمىز. قازاق مەديتسيناسىن ودان ءارى قاراي دامىتۋعا قازاقستان تاراپىنان قانداي ءبىر كومەك قاجەت پە؟

ءاسيا بەيسەنباي قىزى: - ميلليارد قىتايدىڭ اراسىندا وتىرىپ، قازاق مەديتسيناسى دامىپ جاتىر. دەگەنمەن، بىزگە دارىندى، ءبىلىمدى ماماندار قاجەت. ۇكىمەت تاراپىنان نەمەسە جەكە ازاماتتار بولسىن وسى قازاق مەديتسيناسىن قولداۋ كەرەك. ءبىز 2012-جىلدان باستاپ، قازاقستانعا جىل سايىن كەلىپ ءجۇرمىز. ءبىز تەك ءبىر عانا ماقساتپەن، قازاق مەديتسيناسىن دامىتۋ ءۇشىن عانا كەلەمىز.

بۇل جاقتاعى حالىق ەمشىلەرىنىڭ كوبى رۋحاني جاعىنان ەمدەيدى ەكەن. جانە سۇيەك وتاشىلار، سىنىقشىلار ەكەن. قازاق مەديتسيناسى ەلىمىزدە دامىتۋ كەرەك. ويتكەنى بۇل قازاق مەملەكەتى بۇل. قازاق مەملەكەتى ءبىزدىڭ قازاق مەديتسينامىزدىڭ، شيپاگەرلىگىمىزدى وتاندىق مەديتسينا دەپ تانىسا. سوندا عانا قازاق مەديتسيناسى الەمگە ايگىلى مەديتسينا بولىپ قالىپتاسار ەدى.

 - قازاق مەديتسيناسىنىڭ قىتايداعى ورنى قانداي؟ وزدەرىڭىزگە بەلگىلى قىتاي مەديتسيناسى دا ۇلكەن ءبىر سالا. قازاق مەديتسيناسى ونىڭ ەنشىلەس سالاسى بولا ما، الدە جەكە مەديتسينا سالاسى رەتىندە دامي ما؟ قازاق مەديتسيناسىنىڭ بولاشاعىن قالاي ەلەستەتەسىزدەر؟

ءاسيا بەيسەنباي قىزى: - قازاق مەديتسيناسىنىڭ بولاشاعى جارقىن دەپ ويلايمىن. ويتكەنى، ءار ۇلتتىڭ ءوزىنىڭ مەديتسيناسى، ەمدەۋ ءادىس- تاسىلدەرى بار. ءبىراق، قازاق مەديتسيناسىنىڭ نەگىزگى تەورياسى بار. ءبىز قازىر مەيلى زەرتتەۋ جاعىنان بولسىن، ءبىلىم بەرۋ نەمەسە ەمدەۋ جاعىنان بولسىن تەوريامىزدى بىرلەستىرىپ جاتىرمىز. ياعني تاجىريبە مەن ۇلتتىق مەديتسينا تەوريالارىن بايلانىستىرۋدامىز. مۇنداعى ماقساتىمىز باسقا مەديتسينالاردان قانداي ەرەكشەلىگى، پارقى بار ەكەندىگىن كورسەتۋ.

ءبىزدىڭ جاساعان ءشوپ دارىلەرىمىز قىتاي، تيبەت، موڭعول مەديتسينالارىندا جوق دەپ ايتا المايمىز. ءبىز سول دارىلەردىڭ ءونىمىن كورسەتۋ، دوزاسىن مولشەرلەۋ، كەرى اسەرىن ازايتۋعا بايلانىستى. قازاق مەديتسيناسىنىڭ ماقساتى اۋرۋدىڭ ەڭ قىسقا ۋاقىت ىشىندە، ەڭ از اقشا جۇمساپ، اۋرۋ ازابىنان ارىلتۋ.

جاسارات جالەل ۇلى: - ءار ۇلتتىڭ مەديتسيناسى بولادى دەگەن وي ايتىلدى. ال، قازاق مەديتسيناسى التى تۇعىرعا سۇيەنەدى. وسى التى تۇعىردىڭ اينالاسىندا جۇرگىزىلگەن ەمدەۋ ادىستەرى وسى قازاق مەديتسيناسىنىڭ دىڭگەگى.

 بولات ماقابىل ۇلى: - مۇندا ءتۇرلى ماماندارمەن كەزدەستىك. ولارمەن ەكى ەلدىڭ اراسىندا قازاق مەديتسيناسى تۋرالى ءجيى بايلانىستا بولۋ تۋرالى ورتاق ۋاعداعا كەلدىك. بولاشاقتا وسىنداعى قازاق ماماندارىمىزبەن بىرلەسىپ جۇمىس ىستەسەك، قازاق مەديتسيناسىن ەلىمىزدە دە دامىتساق دەگەن وي ايتامىز.

 ۇمۇحان نۇرحابەك قىزى: - قازاق مەديتسيناسىنىڭ دامۋىنا اتسالىپ جۇرگەن ازاماتتار امان بولسىن! وسىنداي عىلىمي تۇرعىداعى اۋىس- كۇيىس، بارىس- كەلىس، بايلانىسىمىز كۇشەيە بەرسىن!

دوڭگەلەك ۇستەلدى جۇرگىزگەن ءبىلال قۋانىش
«قامشى» سىلتەيدى