ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل

نۇر سۇلتان.قازاقپارات - «.. .احمەت قازاق ۇلتىنا جانىن اياماي قىزمەت قىلدى… حالىقتىڭ ارىن ىزدەپ، ءوزىنىڭ ويعا العان ءىسى ءۇشىن ءبىر باسىن بايگەگە تىكتى» دەپ جازعان ەكەن ساكەن سەيفۋللين.

بيىل XX عاسىردىڭ باسىنداعى ۇلت- ازاتتىق قوزعالىسى جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى، مەملەكەت قايراتكەرى، قازاق ءتىل ءبىلىمى مەن ادەبيەتتانۋ عىلىمدارىنىڭ نەگىزىن سالۋشى، ۇلتتىق جازۋدىڭ رەفورماتورى، اعارتۋشى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تۋعانىنا 150 جىل.

ءومىربايانى

تۇركى تانۋشى، پۋبليتسيست، پەداگوگ، اۋدارماشى، قوعام قايراتكەرى احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1872 -جىلى 5 قىركۇيەكتە قازىرگى قوستاناي وبلىسى، جانگەلدى اۋدانى سارىتۇبەك اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن.

اتاسى شوشاق نەمەرەسى احمەت ومىرگە كەلگەندە اۋىل اقساقالدارىنان باتا الىپ، ازان شاقىرىپ اتىن قويعان. ال اكەسىنىڭ ءىنىسى - ەرعازى كىشكەنتاي احمەتتى تورعايداعى ەكى سىنىپتىق ورىس- قازاق مەكتەبىنە وقۋعا بەرگەن.

توعىز جاسىندا ورىس- قازاق مەكتەبىن بىتىرگەننەن كەيىن ورىنبورداعى ءتورت جىلدىق مۇعالىمدەر مەكتەبىنە وقۋعا تۇسەدى. 1895 -جىلى پەداگوگيكالىق كەڭەستىڭ شەشىمىمەن «باستاۋىش ۋچيليشەنىڭ وقىتۋشىسى» دەگەن اتاقتى الىپ شىعادى.

1895 -جىلى جاس احمەتتىڭ وقىتۋشىلىق قىزمەتى باستالادى. 1909 -جىلعا دەيىن ول اقتوبە، قوستاناي مەن قارقارالى ۋەزدەرىندەگى ورىس- قازاق مەكتەپتەرىندە ساباق بەرىپ، قارقارالى قالالىق ۋچيليشەسىندە مەڭگەرۋشى مەن وقىتۋشى قىزمەتىن قوسا اتقارىپ ءجۇردى.

ومبىدا ەكى جىل بويى تورعاي وبلىسى حالىقتىق ۋچيليشە ديرەكتورىنىڭ ءىس جۇرگىزۋشى لاۋازىمىندا جۇمىس ىستەدى.

احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ زامانداسى ءارى قالامداسى مۇحتار اۋەزوۆ 1923 -جىلى احمەتكە ارناعان ماقالاسىندا، ونىڭ تەگى جونىندە بىلاي جازعان:

«.. . سۇيەگى- ارعىن، ونىڭ ىشىندە ۇمبەتەي بولادى. بەرگى اتالارى ۇمبەتەيدەن شىققان شوشاق، تۇبەك. اقاڭ شوشاقتىڭ نەمەرەسى. ءوز اكەسىنىڭ اتى —بايتۇرسىن».

ساياسي جولى

احمەتتىڭ ساياسي جولى 33 جاسىندا باستالدى. 1905 -جىلى قوياندى جارمەڭكەسىندە جازىلعان قارقارالى پەتيتسياسى اۆتورلارىنىڭ ءبىرى احمەت بايتۇرسىن ۇلى بولدى. وسى قۇزىرحاتقا 14500 ادام قول قويعان.

وندا جەرگىلىكتى باسقارۋ، سوت، حالىققا ءبىلىم بەرۋ ىستەرىنە قازاق ەلىنىڭ مۇددەسىنە سايكەس وزگەرىستەر ەنگىزۋ، ار- وجدان بوستاندىعى، ءدىن ۇستانۋ ەركىندىگى، تسەنزۋراسىز گازەت شىعارۋ، باسپاحانا اشۋعا رۇقسات بەرۋ، قازاق دالاسىنا ورىس شارۋالارىن قونىس اۋدارۋدى ءۇزىلدى- كەسىلدى توقتاتۋ تالاپ ەتىلگەن بولاتىن.

سول كەزەڭنەن باستاپ بايتۇرسىن ۇلى جاندارمدىق باقىلاۋعا الىندى. 1908 -جىلى ساياسي كوزقاراسى ءۇشىن قارقارالى اباقتىسىنا قامالىپ، ەكى جىلدان كەيىن ورىنبورعا جەر اۋدارىلادى. سەمەي تۇرمەسىنە دە جابىلدى.

جالپى، 1915 -جىلعا دەيىن الەۋمەتتىك احۋالدى بايانداعان تسەنزۋرا كوتەرمەيتىن ماقالالار جاريالاعانى ءۇشىن احمەت بايتۇرسىنوۆقا بىرنەشە رەت ايىپپۇل سالىندى. اباقتىعا ءۇش رەت قامالدى.

بايتۇرسىن ۇلى ءومىرىنىڭ ورىنبورداعى كەزەڭى ونىڭ قوعامدىق- ساياسي قىزمەتىنىڭ اسا قۇنارلى شاعى بولدى.

ول وسى قالادا ءوزىنىڭ ەڭ جاقىن سەنىمدى دوستارى - ءاليحان بوكەيحانوۆ جانە ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆپەن بىرىگىپ، سونداي- اق قالىڭ قازاق زيالىلارىنىڭ قولداۋىنا سۇيەنىپ، تۇڭعىش جالپىۇلتتىق «قازاق» گازەتىن شىعارىپ تۇردى. الدىمەن اباي تۋرالى كولەمدى ماقالا جاريالادى.

احمەت بايتۇرسىن ۇلى «قازاق» گازەتىنىڭ ءبىرىنشى سانىنداعى حالىققا ارناۋىن بىلاي دەپ اياقتادى:

«اتالى جۇرتىمىزدىڭ، ادۋىندى ۇلتىمىزدىڭ ارۋاقتى اتى دەپ گازەتىمىزدىڭ ەسىمىن «قازاق« دەپ قويدىق. ۇلت ءۇشىن دەگەن كۇشتىڭ ۇلعايۋىنا كۇشىن قوسىپ، كومەكتەسە قىزمەت ەتۋ قازاق بالاسىنا مىندەت. قىزمەت ەتەم دەسەڭدەر، ازاماتتىقتىڭ زور جولىنىڭ ءبىرى وسى».

جەتىستىكتەرى

احمەت بايتۇرسىن ۇلى الاش پارتياسى باعدارلاماسىن دايارلاعان شاعىن توپتىڭ قۇرامىندا بولدى؛

الاش وردا قۇرامىن بەكىتكەن 2-جالپىقازاق سەزى وقۋ- اعارتۋ كوميسسياسىن قۇرىپ، ونىڭ ءتوراعاسى ەتىپ بايتۇرسىن ۇلىن بەكىتكەن؛

1919 -جىلى ناۋرىزدا احمەت بايتۇرسىن ۇلى الاشوردا ۇكىمەتى اتىنان ماسكەۋگە كەڭەس ۇكىمەتىمەن كەلىسسوزگە اتتاندى؛

احمەت بايتۇرسىن ۇلى حالىق كوميسسارلار كەڭەسى مەن قازاق اسكەري- ريەۆوليۋتسيالىق كوميتەتى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى؛

بايتۇرسىنوۆتىڭ ىقپالىمەن الاشوردا باسشىلارى مەن مۇشەلەرىنە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كەشىرىمى جاريالاندى؛

1920 -جىلى لەنينگە ۇكىمەتىنىڭ قازاقستاندى باسقارۋ ىسىندەگى العاشقى قادامىن قاتال سىنعا العان حاتىن جولدادى؛

قازريەۆكوم مۇشەسى رەتىندە قازاقستان - رەسەي شەكاراسىن بەكىتۋ ىسىنە بەلسەندى تۇردە ارالاستى؛

بۇكىل رەسەيلىك و ا ك- ءنىڭ 1919 ج. 27 - تامىزدا قوستاناي ۋەزىن چەليابينسك وبلىسىنا قوسۋ تۋرالى شەشىمىنە قارسى بايتۇرسىن ۇلىنىڭ جازعان ساياسي نارازىلىعى قوستاناي ۋەزىن قازاقستان قۇرامىنا قايتارۋعا نەگىز بولدى؛

احمەت بايتۇرسىن ۇلى 1920 -جىلى تامىزدا قۇرىلعان قازاق ا ك س ر ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا ەنىپ، 1920- 1921 -جىلى قازاق ا ك س ر حالىق اعارتۋ كوميسسارى قىزمەتىن اتقاردى؛

1922 -جىلى ولكەلىك حالىق كوميسسارياتى جانىنداعى اكادەميالىق ورتالىقتىڭ، 1922- 1925 -جىلى حالىق اعارتۋ كوميسسارياتى عىلىمي- ادەبي كوميسسياسىنىڭ، قازاق ولكەسىن زەرتتەۋ قوعامىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ قىزمەت اتقاردى.

الاش پەن احمەت

1917 -جىلى پاتشانىڭ تاقتان قۇلاۋىن احمەت بايتۇرسىن ۇلى زور قۋانىشپەن قارسى الىپ، ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ باسشىلىعىمەن قازاققا بوستاندىق، تەڭدىك اپەرۋ ءۇشىن ساياسي كۇرەس مايدانىنا ارالاستى. سول جىلى ورىنبور قالاسىندا وتكەن جالپىقازاق سەزىندە احمەت بايتۇرسىن ۇلى پەن ءمىرجاقىپ دۋلاتوۆ «تاۋەلسىز اۆتونوميا» قۇرۋ يدەياسىن ۇسىنادى.

سەزدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا «الاش» ۇلتتىق ساياسي پارتياسى قۇرىلدى. ال ءاليحان بوكەيحانوۆ قازاق حالقىنىڭ كوسەمى، پارتيا باسشىسى بولىپ سايلاندى. الايدا ۇلتتىق اۆتونوميا قۇرامىز دەگەن باستاما تىعىرىققا تىرەلدى.

الاش قوزعالىسى ءبىلىمسىز كەدەي- كەمشىكتىڭ قالىڭ توبىرىنا ارقا سۇيەگەن جۇگەنسىز كوممۋنيستىك قوزعالىسقا قارسى تۇرۋعا ول زاماندا قاۋقارسىز ەدى. وسىنى تۇسىنگەن جانە حالقىمەن بىرگە بولۋدى ويلاعان احاڭ 1919 -جىلدىڭ ناۋرىزىندا كەڭەستەر وكىمەتى جاعىنا ءوتتى.

احاڭداي ءىرى تاريحي تۇلعانىڭ بەدەلى ۋاقىتشا بولسا دا، بولشيەۆيكتەرگە دە قاجەت بولدى. شىن مانىندە، احاڭنىڭ جانە ونىڭ سەرىكتەرىنىڭ كەڭەس وكىمەتى جاعىنا كەزدەيسوق وتپەگەنى بەلگىلى.

بۇل تۋرالى احاڭنىڭ ءوزى «جيزن ناتسيونالنوستەي» جۋرنالىندا 1919 -جىلى 3 -تامىزدا جازعان.

«ەگەر دە بۇرىن ءبىر توپ ادامدار پاتشا چينوۆنيكتەرى اتىنان قىرعىزداردى (قازاقتاردى) جاۋاپسىزدىقپەن قاماپ، ءار ءتۇرلى زورلىق- زومبىلىقتارعا جول بەرگەن بولسا، ءدال وسىنداي قىلىقتى شەت ايماقتاردا بولشيەۆيك- كوممۋنيستەر دەگەن اتتى جامىلعان وسىنداي جانە باسقاداي ادامدار توبى بايقاتتى. پاتشا وكىمەتى كەزىندە، بۇرىن مۇنداي جاعدايمەن ىمىراعا كەلمەگەن مەن جانە مەنىڭ پىكىرلەستەرىم، ەندى تاعى دا وسىنداي ىستەر سوۆەتتىك رەسەيدە تۇگەلدەي ورىن الۋدا دەپ ويلاپ ىمىراعا كەلمەي، كەڭەس وكىمەتىن مويىنداۋعا قارسى بولدىق. ءبىراق مونارحيالىق بيلىك باعىتىنداعى كولچاكتىڭ پايدا بولۋى وسى جانە باسقا بيلىك تۋرالى ويلاۋعا ءماجبۇر ەتتى. سوندا ءبىز قىرعىز (قازاق- ت. و) حالقىنىڭ ەجەلگى ارمانى وڭشىل ما الدە سولشىل ما ايتەۋىر، جۇزەگە اسار بولار دەگەنگە كوزىمىز جەتكەندىكتەن جەرگىلىكتى بولشيەۆيكتەردىڭ ءىس- ارەكەتى بىزدەرگە ۇنامدى كورىنە قويماسا دا، كەڭەس وكىمەتى جاعىنا شىققاندى ءجون كوردىك»، - دەپ جازدى بايتۇرسىن ۇلى.

شىعارماشىلىعى

بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىق جۇمىسىن ولەڭ جازۋدان باستاعان. وندا ول ەڭبەكشى حالىقتىڭ اۋىر ءحالىن، ارمان- تىلەگىن، مۇڭ- مۇقتاجىن كورسەتىپ، جۇرتشىلىقتى وقۋعا، ءبىلىم- عىلىمعا، رۋحاني بيىكتىككە، ادامگەرشىلىككە، مادەنيەتتى كوتەرۋگە، ەڭبەك ەتۋگە شاقىرادى.

پاتشالىق رەسەيدىڭ قاناۋشىلىق- وتارشىلدىق ساياساتىن، شەندى- شەكپەندىنىڭ الدىندا قۇلدىق ۇرعان شەنەۋنىكتەردىڭ وپاسىزدىعىن سىنادى.

اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرى «قىرىق مىسال» اتتى اۋدارما جيناعىندا 1909 ج. سانكت- پەتەربۋرگتە جارىق كوردى. بۇل كىتابى ارقىلى قالىڭ ۇيقىدا جاتقان قاراڭعى ەلگە جار سالىپ، ولاردىڭ وي- ساناسىن وياتۋعا بار جىگەر- قايراتىن، ءبىلىمىن جۇمسايدى.

اقىن ءاربىر اۋدارماسىنىڭ سوڭىنا ءوزىنىڭ نەگىزگى ويىن، ايتايىن دەگەن ءتۇيىندى ماسەلەسىن حالقىمىزدىڭ سول كەزدەگى تۇرمىس- تىرشىلىگىنە، مىنەزىنە، پسيحولوگياسىنا سايكەس قوسىپ وتىرعان.

بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەكىنشى كىتابى — «ماسا» (1911) . بۇل كىتاپقا ەنگەن ولەڭدەرىندە اقىن قاراڭعىلىق، ناداندىق، شارۋاعا ەنجارلىق، كاسىپكە مارعاۋلىق سياقتى كەمشىلىكتەردى سىنادى.

ول شوقان، اباي، ىبىراي قالىپتاستىرعان داستۇرلەردى، گۋمانيستىك، دەموكراتيالىق باعىتتاعى ءورىستى ويلاردى وزىنشە جالعاستىرۋشى رەتىندە كورىندى. «قازاق سالتى»، «قازاق، قالپى»، «دوسىما حات»، «جيعان- تەرگەن»، «تىلەك باتام»، «جاۋعا تۇسكەن جان ءسوزى»، «باق» جانە تاعى باسقا ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى وسىنى تانىتادى.

احمەت بايتۇرسىن ۇلى حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ۇلگىلەرىن جيناپ جارىققا شىعارۋعا زور ۇلەس قوستى. قازاقتىڭ «ەر سايىن» اتتى ەپوستىق جىرىنا العى ءسوز بەن تۇسىنىكتەمەلەر جازىپ، ونى 1923 -جىلى ماسكەۋدە شىعاردى.

بۇدان بولەك، قازاق اۋىز ادەبيەتىندە مولىنان ساقتالعان جوقتاۋ- جىرلارىن ارنايى جۇيەلەپ، 1926 -جىلى «23 جوقتاۋ» دەگەن اتپەن جەكە كىتاپ ەتىپ جاريالادى.

بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمى مەن ادەبيەت تاريحى جونىندەگى تۇڭعىش كولەمدى ەڭبەگى — «ادەبيەت تانىتقىش» (1926) . اۆتور ادەبيەت تاريحىنا، تەورياسى مەن سىنىنا، مەتودولوگياسىنا تۇڭعىش رەت تياناقتى انىقتاما بەرىپ، قازاق ادەبيەتتانۋ عىلىمىنىڭ جۇيەسىن جاسادى.

حالىق ءتىلىنىڭ باي قورىنان ماعىناسى تەرەڭ، ۇعىمدىق اياسى كەڭ سوزدەردى تەرمين ەتىپ الىپ، سونىڭ نەگىزىندە قازاق ادەبيەتىنىڭ بارلىق جانرلىق فورمالارىن توپتاپ، جىكتەپ بەردى.

سونداي- اق بايتۇرسىن ۇلى قازاق تىلىنە ا. س. پۋشكين، م. يۋ. لەرمونتوۆ، ف. ۆولتەر، س. يا. نادسون ولەڭدەرىن اۋداردى.

قازاق ءتىلى مەن جاڭا ءالىپبي

احمەت بايتۇرسىن ۇلى قازاق الىپپەسى مەن قازاق ءتىلى وقۋلىقتارىن جازىپ شىققان. ونىمەن قوسا قازاق گرافيكاسىن جاساۋعا كىرىسەدى.

اراب تاڭبالارىن قازاق فونەتيكاسىنا يكەمدەيدى، ول ءۇشىن قازاق دىبىستارى جوق تاڭبالاردى الفاۆيتتەن شىعارادى، ارابشا تاڭباسى جوق دىبىستارىنا تاڭبا قوسادى، قازاق ءتىلىنىڭ جۋاندى - جىڭىشكەلى ۇندەستىك زاڭىنا ساي جازۋعا ىڭعايلى دايەكشى بەلگى جاسايدى.

ءسويتىپ، 24 تاڭبادان تۇراتىن ءوزى «قازاق جازۋى» دەپ، وزگەلەر «بايتۇرسىنوۆ جازۋى» دەپ اتاعان قازاقتىڭ ۇلتتىق گرافيكاسىن تۇزەدى. ودان وسى جازۋدى ۇيرەتەتىن الىپپە جازدى. ءسويتىپ، وقۋ- اعارتۋ يدەياسىنا سول كەزدەگى ينتەلەگەنتسيا جاپپاي مويىن بۇردى.

1911-1912 -جىلدارى ۋفا مەن ورىنبور قالالارىنىڭ باسپاحانالارىندا جارىق كورگەن احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ الىپپەسى «وقۋ قۇرالى» دەگەن اتپەن 7 رەت قايتا باسىلىپ، وقىتۋ ىسىندە ۇزاق ءارى كەڭ پايدالانىلدى. 1926 -جىلى عالىم ء«الىپ- ءبيدىڭ» جاڭا ءتۇرىن جازدى.

سول كەزدە ونىڭ اتاقتى ء«تىل - قۇرال» اتتى ءۇش بولىمنەن تۇراتىن، ءۇش شاعىن كىتاپ بولىپ جاريالانعان وقۋلىقتار جازىلدى.

احمەتتىڭ تاعى ءبىر زور ەڭبەگى - تەرميندەردى جاساۋ. بۇدان بولەك، عالىم قازاق ءتىلى گرامماتيكاسىنا قاتىستى كاتەگوريالاردىڭ ءارقايسىسىنا قازاقشا اتاۋ ۇسىندى.

وسى كۇنى قولدانىلىپ جۇرگەن زات ەسىم، سىن ەسىم، ەتىستىك، ەسىمدىك، وداعاي، ۇستەۋ، شىلاۋ، باستاۋىش، بايانداۋىش، جاي سويلەم، قۇرمالاس سويلەم، قاراتپا ءسوز دەگەن سياقتى سان الۋان لينگۆيستيكالىق اتاۋلاردىڭ بارشاسى - عالىمنىڭ جازىپ كەتكەن مۇراسى.

«.. .ورىنبورعا كەلگەننەن كەيىن، ەڭ الدىمەن، قازاق ءتىلىنىڭ دىبىستىق جۇيەسى مەن گرامماتيكالىق قۇرىلىسىن زەرتتەۋگە كىرىستىم؛ ودان كەيىن قازاق ءالىپبيى مەن ەملەسىن رەتكە سالىپ، جەڭىلدەتۋ جولىندا جۇمىس ىستەدىم، ۇشىنشىدەن، قازاقتىڭ جازبا ءتىلىن بوتەن تىلدەردەن كەلگەن قاجەتسىز سوزدەردەن ارىلتۋعا، سينتاكسيستىك قۇرىلىسىن وزگە تىلدەردىڭ جات اسەرىنەن تازارتۋعا ارەكەتتەندىم؛ تورتىنشىدەن، قازاق پروزاسىن جاساندى كىتابي سيپاتتان ارىلتىپ، حالىقتىق سويلەۋ تاجىريبەسىنە ىڭعايلاستىرۋ ءۇشىن عىلىمي تەرميندەردى قالىپتاستىرۋمەن اينالىستىم»، - دەپ جازدى بايتۇرسىن ۇلى.

ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى

1929 -جىلى 2 ماۋسىمدا احمەت بايتۇرسىن ۇلى الاش قوزعالىسىنىڭ 43 قايراتكەرىمەن بىرگە الماتىدا تۇتقىنعا الىنىپ، وسى جىلدىڭ سوڭىنا قاراي تەرگەۋ ءۇشىن ماسكەۋدەگى بۋتىركا اباقتىسىنا جونەلتىلدى. كەلەسى جىلى كسرو حالىق كوميسسارلار كەڭەسى جانىنداعى وگپۋ «ۇشتىگىنىڭ» شەشىمىنە سايكەس، اتۋ جازاسىنا كەسىلدى.

ءبىراق بۇل شەشىم بىرنەشە رەت وزگەردى. 1931 -جىلى قاڭتاردا 10 جىلعا كونتسلاگەرگە اۋىستىرىلسا، 1932 -جىلى قاراشادا 3 جىلعا ارحانگەلسكىگە جەر اۋدارىلسىن دەگەن ۇكىم شىعارىلدى.

1933 -جىلى مامىردا دەنساۋلىعى ناشارلاپ كەتۋىنە بايلانىستى قالعان مەرزىمدى باتىس سىبىردە ايداۋدا جۇرگەن وتباسىمەن (ايەلى مەن قىزى) بىرگە وتكىزۋگە رۇقسات بەرىلەدى. ال 1934 -جىلى م. گوركييدىڭ جۇبايى ە. پ. پەشكوۆانىڭ كومەگىمەن بايتۇرسىن ۇلى وتباسىمەن مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتىلىپ، الماتىعا ورالادى.

بۇل جەردە تۇراقتى جۇمىسقا قابىلدانباي، ءتۇرلى مەكەمەلەردە قىسقا مەرزىمدىك قىزمەتتەر اتقارادى. ورتالىق مۇراجايدا كەڭەسشى بولىپ ىستەدى.

وكىنىشكە قاراي، ستاليننىڭ 1925 -جىلعى 29 -مامىرداعى «اق جول» گازەتى تۋرالى حاتى احمەت بايتۇرسىنوۆتى جانە ونىڭ سەرىكتەرىن «ۇلتشىلدار» جانە «شوقايەۆشىلدار» رەتىندە قۋعىنداۋعا تەوريالىق نەگىز قالادى. قازاقستانداعى قۋعىن- سۇرگىندى جەرگىلىكتى باسشى ف. گولوشەكين جانداندىرا ءتۇستى.

اقىرىندا قۋعىن- سۇرگىننىڭ جاڭا تولقىنىنا ىلىگىپ، 1937 -جىلى 8 - جەلتوقساندا جازىقسىز اتىلىپ كەتتى.

«…وزگە وقىعان مىرزالار شەن ىزدەپ جۇرگەندە، قورلىققا شىداپ، قۇلدىققا كونىپ، ۇيقى باسقان قالىڭ قازاقتىڭ ۇلت نامىسىن جىرتىپ، ۇلتتىق ارىن جوقتاعان پاتشا زامانىندا جالعىز- اق احمەت ەدى. قازاقتىڭ ول ۋاقىتتاعى كەيبىر وقىعاندارى ۋەز، گۋبەرنيا سوتتارىنا كۇش سالىپ، ءتىلماش بولىپ، كەيبىرى ارىن ساتىپ ۇلىقتىق ىزدەپ جۇرگەندە، احمەت قازاق ۇلتىنا جانىن اياماي قىزمەت قىلدى… حالىقتىڭ ارىن ىزدەپ، ءوزىنىڭ ويعا العان ءىسى ءۇشىن ءبىر باسىن بايگەگە تىكتى»، - دەپ جازدى ساكەن سەيفۋللين.